آنچه امام رضا علیه‌السلام به من آموخت!
اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام معدن علمی هستند متصل به خدا. این نگاران به مکتب نرفته مجرای فیضی اند که از خداوند متعال تا بندگان او در جریان است. علوم و معارف هم بخشی از این فیض بی منتهاست که بعد از سیراب کردن جان آن جانان از لب و قلم پاک آنها نصیب تشنگان آن معارف می شود.
روایاتی که از آن انسانهای پاک و وارسته به ما رسیده ؛ گنجی است که جز اندکی هنوز در گنجینه های کتاب و کتابخانه ها مانده است و به مردم عرضه نشده که امید است به برکت این نظام اسلامی و تلاشهای بیش از پیش حوزویان و دانشگاهیان این مهم به ثمر برسد.
بخشی از گنجینه روایات ما، سخنان و نامه هایی است که از امام رضا علیه السلام به ارث رسیده است. در این نوشتار، چند روایت از آن حضرت که دارای مضامین آموزشی و توصیه ای هستند را گلچین کرده و به علاقه مندان به کلام وحی تقدیم می‌داریم.
وسیله ای برای تقرب به خدا و افزایش علم و فهم
حسین بن عبد اللَّه نقل می کند: پدرم نامه ای به امام رضا علیه السلام نوشت که متن آن این بود:
فدایت شوم ؛ سن من بالا رفته و ناتوان شده ام و از انجام بسیاری از کارهایی که می کرده ام در مانده ام. دوست دارم سخنی به من بیاموزی که با آن به خدا نزدیک شوم و نیز فهم و علم مرا نیز افزایش دهد. فأحبّ- جعلت فداک- أن تعلّمنی کلاماً یقرّبنی من ربّی و یزیدنی فهماً و علماً.
رزق که اعم از مادی و معنوی است هم شامل نیازهای جسمی فرزند مانند خوراک و پوشاک است و هم شامل نیازهای معنوی او مانند تربیت. حضرت در یک جمله کوتاه به او و دیگرانی که مانند همسر این مرد می اندیشند یادآور می شود که رزق هر کس به شکل جداگانه ای به او داده خواهد شد
امام رضا علیه السلام برای او نوشت:
نامه ای برایت فرستادم آن را بخوان و ذره ذره آن را درک کن ؛ چرا که در آن برای هر کس که خدا اراده شفایش را کرده شفا هست و برای هر کس که خدا اراده هدایتش را کرده هدایت هست ؛ پس فراوان این ذکر را بگو:
بِسمِ اللَّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ، لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ إِلّا بِاللَّهِ العَلیِّ العَظیمِ. [1]
در دنیا و آخرت همراه با اهل بیت
اسماعیل بن سهل می گوید: به امام رضا علیه السلام عرض کردم: به من دعایی بیاموزید که هر گاه آن را خواندم در دنیا و آخرت با شما باشم. علّمنی دعاءً إذا أنا قلته کنت معکم فی الدّنیا و الآخرة.
امام رضا علیه السلام برایم نوشت:
أَکثِر تِلاوَةَ إِنَّا أَنزَلناهُ، وَ رَطِّب شَفَتَیکَ بِالاستِغفارِ. [2] سوره قدر را فراوان بخوان و لبانت را با استغفار با طراوت نگه دار (نگذار که لبت از استغفار خشک شود).
دعایی برای درخواست حاجت
حسین بن سعید می گوید: به امام رضا علیه السلام عرض کردم به من دعایی بیاموزید. فرمود [اینگونه بگو]:
اللَّهُمَّ إنِّی أسأَلُکَ بِوَجهِکَ الکَریمِ وَ اسمِکَ العَظیمِ وَ بِعِزَّتِکَ الَّتی لا تُرَامُ وَ بِقُدرَتِک الَّتی لا یَمتَنِعُ مِنها شیءٌ و بعد آنچه را می خواهی که خداوند برایت انجام دهد بر زبان جاری کن.
همین شخص می گوید: امام رضا علیه السلام با خط مبارک خود نوشته ای به من داد که متنش این بود:
بگو: یا مَن عَلا فَقَهَرَ وَ بَطَنَ فَخَبَرَ یا مَن مَلَکَ فَقَدَرَ وَ یا مَن یُحیِی المَوتى وَ هوَ عَلى کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
و بعد آنچه می خواهی از خداوند بخواه.
سپس بگو: یا لا إِله إِلَّا اللَّهُ اِرحَمنِی بِحَقِّ لا إِله إِلَّا اللَّهُ اِرحَمنِی. [3]
امور به دست خداوند است
موسى بن عمر بن بزیع چنین نقل می کند:
من دو کنیز داشتم که هر دو باردار بودند. نامهاى به امام رضا علیه السلام نوشتم و این مطلب را به اطّلاع ایشان رساندم و از ایشان درخواست کردم که دعا کند خداوند متعال، فرزندان آن دو را پسر قرار دهد و آنها را به من ببخشد.
امام رضا علیه السلام برایم نوشتند:
کارها همه به دست خداوند متعال است و او تقدیرات خود را آن طور که دوست دارد در آنها جارى مىسازد. به خواست خداوند متعال، یک پسر و یک دختر برایت متولّد خواهد شد. نام پسر را محمّد بگذار و نام دختر را فاطمه. إن شاء اللّه، مبارک باشد!
«به خواست خداى متعال، دعا خواهم کرد». سپس نامه دیگرى به من نوشتند که متن آن چنین بود: «به نام خداوند بخشاینده مهربان. خداوند با رحمت خویش، ما و تو را در دنیا و آخرت، در نیکوترین عافیت (آسایش)، نگه بدارد!
الأُمورُ بِیَدِ اللَّهِ عزّ و جلّ یَمضی فیها مَقادیرَهُ عَلى ما یُحِبُّ ؛ کارها همه به دست خداوند متعال است و او تقدیرات خود را آن طور که دوست دارد در آنها جارى مىسازد. به خواست خداوند متعال، یک پسر و یک دختر برایت متولّد خواهد شد. نام پسر را محمّد بگذار و نام دختر را فاطمه. إن شاء اللّه، مبارک باشد!»
همان گونه که امام علیه السلام فرموده بود، یک پسر و یک دختر برایم متولّد شد. [4]
آیا فقر بهانه کنترل جمعیت است
بکر بن صالح نقل می کند: به امام رضا علیه السلام [5] اینگونه نوشتم که: «من، پنج سال است که از فرزنددار شدن، خوددارى کردهام و این، بدان جهت است که همسرم راضی نیست و مىگوید: به خاطر کمىِ مال، پرورش آنان براى من سخت است.
نظر شما چیست؟
امام علیه‌السلام در پاسخ من نوشتند:
اطلُبِ الوَلَدَ، فَإِنَّ اللَّه یَرزُقُهُم ؛ فرزند بخواه؛ چرا که خداوند متعال روزىِ آنان را مىدهد. [6]
توضیح: رزق که اعم از مادی و معنوی است هم شامل نیازهای جسمی فرزند مانند خوراک و پوشاک است و هم شامل نیازهای معنوی او مانند تربیت. حضرت در یک جمله کوتاه به او و دیگرانی که مانند همسر این مرد می اندیشند یادآور می‌شود که رزق هر کس به شکل جداگانه ای به او داده خواهد شد. بنابراین جای هیچ نگرانی و دلواپسی از این ناحیه وجود ندارد و افراد این قبیل امور را بهانه قرار ندهند.
پی نوشت:
1. تفسیر فرات، ص 283.
2. الدعوات، ص 49.
3. کافی 2/561.
4. عیون أخبار الرّضا علیه السلام 2/281.
5. در کافی مرحوم کلینی« أَبِی الْحَسَنِ » آمده است که منظور امام کاظم علیه السلام است؛ اما در مکارم الاخلاق مرحوم طبرسی « أَبِی الْحَسَنِ الثَّانِی » آمده است که در این صورت منظور امام رضا علیه السلام خواهد بود.
6. مکارم الأخلاق 1/480.
