ای پرچمدار شيعه و رئيس مذهب جعفري، ای بلند اختر! در شب هجران تو، عالم دگرگون شده است. ای ششمين نور سرمدي، تاريخ از کدام مصيبت تو شکوه کند، آری تاريخ، شرمنده از حکايت غربت توست. السلام عليک يا جعفر بن محمد الصادق، يابن رسول الله نام: جعفر (به معنى نهر جارى پرفايده) کنيه: ابو عبداللّه لقب: صادق پدر: حضرت محمد بن على (ع) مادر: معروف به ام فروه، دختر قاسم بن محمد بن ابى بکر تاريخ ولادت: يکشنبه 17 ربيع الاول ، سال 83 هجرى مکان ولادت: مدينه مدت عمر مبارک : 65 سال علت شهادت: مسموميت قاتل ملعون: منصور دوانيقى (خليفه عباسى) زمان شهادت: يکشنبه 25 شوال ، سال 148 هجرى مدفن مطهر: قـبـر شريفش در قبرستان بقيع (واقع در مدينه منوره) در کنار قبر پدر و جدّ و عمويش امام حسن مجتبى (عليه السلام) مى باشد. زندگينامه امام جعفر صادق(ع) امام جعفر صادق (ع) در پگاه روز جمعه يا دوشنبه هفدهم ربيع الأول سال 80 هجرى، معروف به سال قحطى، در مدينه ديده به جهان گشود. اما بنا به گفته شيخ مفيد و کلينى، ولادت آن حضرت در سال 83 هجرى اتفاق افتاده است. ليکن ابن طلحه روايت نخست را صحيح ‏تر ميداند و ابن خشاب نيز در اين باره گويد: چنان که ذراع براى ما نقل کرده، روايت نخست، سال 80 هجرى، صحيح است. وفات آن امام (ع) در دوشنبه روزى از ماه شوال و بنا به نوشته مؤلف جنات الخلود در 25 شوال و به روايتى نيمه ماه رجب سال 148 هجرى روى داده است. با اين حساب مى‏توان عمر آن حضرت را 68 يا 65 سال گفت که از اين مقدار 12 سال و چند روزى و يا 15 سال با جدش امام زين العابدين (ع) معاصر بوده و 19سال با پدرش و 34 سال پس از پدرش زيسته است که همين مدت، دوران خلافت و امامت آن حضرت به شمار ميآيد و نيز بقيه مدتى است که سلطنت هشام بن عبد الملک، و خلافت وليد بن يزيد بن عبد الملک و يزيد بن وليد عبد الملک، ملقب به ناقص، ابراهيم بن وليد و مروان بن محمد ادامه داشته است. کنيه مادر امام (ع) را ام فروه گفته ‏اند. برخى نيز کنيه او را ام القاسم نوشته و اسم او را قريبه يا فاطمه ذکر کرده ‏اند. کنيه آن حضرت ابو عبد الله بوده است و اين کنيه از ديگر کنيه ‏هاى وى معروف‏تر و مشهورتر است. محمد بن طلحه گويد: برخى کنيه آن حضرت را ابو اسماعيل دانسته ‏اند. ابن شهر آشوب نيز در کتاب مناقب می ‏گويد: آن حضرت مکنى به ابو عبد الله و ابو اسماعيل و کنيه خاص وى ابو موسى بوده است. لقب امام صادق (ع) آن حضرت القاب چندى داشت که مشهورترين آنها صادق، صابر، فاضل و طاهر بود. از آنجا که وى در بيان و گفتار راستگو بود، او را صادق خواندند. فضايل امام جعفر صادق (ع) مناقب آن حضرت بسيار است که به اختصار از آنها ياد می ‏کنيم. فضايل امام صادق بيش از آن است که بتوان ذکر کرد. جمله ای از مالک بن انس امام مشهور اهل سنت است که: «بهتر از جعفر بن محمد، هيچ چشمی نديده، هيچ گوشی نشنيده و در هيچ قلبی خطور نکرده است.» از ابوحنيفه نيز اين جمله مشهور است که گفت: «ما رأيت افقه من جعفر بن محمد» يعني: «از جعفر بن محمد، فقيه تر نديدم.» و اگر از زبان خود آن حضرت بشنويم ضريس می گويد: امام صادق در اين آية شريفة: کل شيء هالک الا وجهه، يعني: «هر چيز فانی است جز وجه خدای متعال،» فرمود: «نحن الوجه الذی يوتی الله منهم» يعنی «ماييم آيينه ای که خداوند از آن آيينه شناخته می شود.» بنابراين امام صادق (ع) فرموده است او آيينه ذات حق تعالی است. شيخ مفيد در ارشاد مى‏نويسد: علومى که از آن حضرت نقل کرده‏ اند به اندازه ‏اى است که ره توشه کاروانيان شد و نامش در همه جا انتشار يافت. دانشمندان در بين ائمه (ع) بيشترين نقل ها را از امام صادق روايت کرده ‏اند. هيچ يک از اهل آثار و راويان اخبار بدان اندازه که از آن حضرت بهره برده ‏اند از ديگران سود نبرده ‏اند. محدثان نام راويان موثق آن حضرت را جمع کرده ‏اند که شماره آنها، با صرف نظر از اختلاف در عقيده و گفتار، به چهار هزار نفر مى‏رسد. بيشترين حجم روايات، احاديثی است که از امام صادق (ع) نقل شده است، اهميت معارف منقول از جعفر بن محمد (ص) به ميزانی است که شيعه به ايشان منسوب شده است: "شيعه جعفري". کمتر مسئله دينی (اْعم از اعتقادي، اخلاقی و فقهي) بدون رجوع به قول امام صادق (ع) قابل حل است. کثرت روايات منقول از امام صادق (ع) به دو دليل است: يکی اينکه از ديگر ائمه عمر بيشتری نصيب ايشان شد و ايشان با شصت و پنج سال عمر شيخ الائمه محسوب می شود (148 – 83 هجري)، و ديگری که به مراتب مهمتر از اولی است، شرائط زمانی خاص حيات امام صادق (ع) است. دوران امامت امام ششم مصادف با دوران ضعف مفرط امويان، انتقال قدرت از امويان به عباسيان و آغاز خلافت عباسيان است. امام با حسن استفاده از اين فترت و ضعف قدرت سياسی به بسط و اشاعه معارف دينی همت می گمارد. گسترش زائدالوصف سرزمين اسلامی و مواجهه اسلام و تشيع با افکار، اديان، مذاهب و عقايد گوناگون اقتضای جهادی فرهنگی داشت و امام صادق (ع) به بهترين وجهی به تبيين، تقويت و تعميق "هويت مذهبی تشيع" پرداخت. از عصر جعفری است که شيعه در عرصه های گوناگون کلام، اخلاق، فقه، تفسير و… صاحب هويت مستقل می شود. عظمت علمی امام صادق (ع) در حدی است که ائمه مذاهب ديگر اسلامی از قبيل ابوحنيفه و مالک خود را نيازمند به استفاده از جلسه درس او می يابند. مناظرات عالمانه او با ارباب ديگر اديان و عقايد نشانی از سعه صدر و وسعت دانش امام است. اهميت اين جهاد فرهنگی امام صادق (ع) کمتر از قيام خونين سيد الشهداء (ع) نيست. امام و فقه اسلامی ـ فقه شيعه اماميه که به فقه جعفری مشهور است منسوب به جعفر صادق (ع) است. زيرا قسمت عمده احکام فقه اسلامی بر طبق مذهب شيعه اماميه از آن حضرت است و آن اندازه که از آن حضرت نقل شده است از هيچ يک از (ائمه) اهل بيت عليهم السلام نقل نگرديده است. اصحاب حديث اسامی راويان ثقه که از او روايت کرده اند به 4000 شخص بالغ دانسته اند. ـ در نيمه اول قرن دوم هجری فقهای طراز اولی مانند ابوحنيفه و امام مالک بن انس و اوزاعی و محدثان بزرگی مانند سفيان شوری و شعبه بن الحجاج و سليمان بن مهران اعمش ظهور کردند. در اين دوره است که فقه اسلامی به معنی امروزی آن تولد يافته و روبه رشد نهاده است. و نيز آن دوره عصر شکوفايی حديث و ظهور مسائل و مباحث کلامی مهم در بصره و کوفه بوده است. ـ حضرت صادق (ع) در اين دوره در محيط مدينه که محل ظهور تابعين ومحدثان و راويان و فقهای بزرگ بوده، بزرگ شد، اما منبع علم او در فقه نه «تابعيان» و نه «محدثان» و نه «فقها» ی آن عصر بودند بلکه او تنها از يک طريق که اعلاء و اوثق طرق بود نقل می کرد و آن همان از طريق پدرش امام محمد باقر (ع) و او از پدرش علی بن الحسين (ع) و او از پدرش حسين بن علی (ع) و او از پدرش علی بن ابيطالب (ع) و او هم از حضرت رسول (ص) بود و اين ائمه بزرگوار در مواردی که روايتی از آباء طاهرين خود نداشته باشند خود منبع فياض مستقيم احکام الهی هستند. مزار شريف امام صادق در بقيع آثار امام صادق (ع): غالب آثار امام (ع) به عادت معهود عصر، کتابت مستقيم خود ايشان نيست و غالبا املای امام (ع) يا بازنوشت بعدی مجالس ايشان است. بعضی از آثار نيز منصوب است و قطعی الصدور نيست. 1- از آثار مکتوب امام صادق (ع) رساله به عبدالله نجاشی (غير از نجاشی رجالي) است. نجاشی صاحب رجال معتقد است که تنها تصنيفی که امام به دست خود نوشته اند همين اثر است. 2- رساله ای که شيخ صدوق در خصال و به واسطه اعمش از حضرت روايت کرده است شامل مباحث فقه و کلام. 3- کتاب معروف به توحيد مفضل، در مباحث خداشناسی و رد دهريه که املاء امام (ع) و کتاب مفضل بن عمر جعفی است. 4- کتاب الاهليلجه که آن نيز روايت مفضل بن عمر است و همانند توحيد مفضل در خداشناسی و اثبات صانع است و تماما در بحارالانوار مندرج است. 5- مصباح الشريعه و مفتاح الحقيقه که منسوب به امام صادق (ع) و بعضی از محققان شيعه از جمله مجلسي،‌ صاحب وسايل (حرعاملي) و صاحب رياض العلما، صدور آن را از ناحيه حضرت رد کرده اند. 6- رساله ای از امام (ع) خطاب به اصحاب که کلينی در اول روضه کافی به سندش از اسماعيل بن جابر ابی عبدالله نقل کرده است. 7- رساله ای در باب غنائم و وجوب خمس که در تحف العقول مندرج است. 8- بعضی رسائل که جابربن حيان کوفی از امام (ع) نقل کرده است. 9- کلمات القصار که بعدها به آن نثرالدرد نام داده اند که تماما در تحف العقول آمده است. 10- چندين فقره از وصايای حضرت خطاب به فرزندش امام موسی کاظم (ع) سفيان شوري،‌ عبدالله بن جندب، ابی جعفر نعمان احول، عنوان بصري،‌ که در حليه الاولياء و تحف العقول ثبت گرديده است.