دل در جوشش ناب عرفه، وضو می گيرد و در صحرای تفتيده عرفات، جاری می شود. آن جا که ايوان هزار نقش خداشناسی است. لب ها ترنم با طراوت دعا به خود گرفته و چشم ها امان خود را از بارش توبه، از دست داده اند. دل، بيقرار روح عرفات، حضرت اباعبدالله الحسين (ع) شده است. پنجره باران خورده چشم ها از ضريح اجابت، تصوير می دهد و اين صحرای عرفات است که با کلمات روحبخش دعای امام حسين (ع) و اشک عاشقان او بر دامن خود اجابت را نقش می کند. اشک و زمزمه ما را نيز بپذير، ای خدای عرفه.
در اين روز حجاج بيت ا... الحرام با وقوف در صحرای عرفات با خدای خويش به مناجات می پردازند و دعای عرفه امام حسين(ع) را قرائت می کنند.
مسلمانان نيز در گوشه گوشه اين کره خاکی در اين روز همه با هم نجوا کردند:
"خدای من، من به گناهانم اعتراف می کنم، آنها را ببخش، منم که بد کردم، منم که خطا کردم، منم که تصميم به گناه گرفتم، منم که نادانی کردم."
مسلمانان با شرکت در آيين پرفيض و ملکوتی دعای عرفه، با ريختن اشک عشق، از معبود خود طلب عفو کرده و برای گناهان گذشته خود از ذات اقدس الهی طلب مغفرت کردند.
عرفات نام جايگاهی است که حاجيان در روز عرفه (نهم ذی الحجه) در آنجا توقف می کنند و به دعا و نيايش می پردازند و پس از برگزاری نماز ظهر و عصر به مکه مکرمه باز می گردند و وجه تسميه آنرا چنين گفته اند که جبرائيل عليه السلام هنگامی که مناسک را به ابراهيم می آموخت، چون به عرفه رسيد به او گفت ?عرفت? و او پاسخ داد آري، لذا به اين نام خوانده شد. و نيز گفته اند سبب آن اين است که مردم از اين جايگاه به گناه خود اعتراف می کنند و بعضی آن را جهت تحمل صبر و رنجی می دانند که برای رسيدن به آن بايد متحمل شد. چرا که يکی از معانی ?عرف? صبر و شکيبايی و تحمل است. (1)
فَتَلَقی آدَمُ مِنْ رَبِّه کَلماتًُ فتابَ عَليهِ اِنَّه? هو التَّوابُ الرّحيمْ
آدم از پروردگارش کلماتی دريافت داشت و با آن به سوی خدا بازگشت و خداوند، توبه او را پذيرفت، چه او توبه پذير مهربان است.
طبق روايت امام صادق(ع)، آدم (ع) پس از خروج از جوار خداوند، و فرود به دنيا، چهل روز هر بامداد بر فرار کوه صفا با چشم گريان در حال سجود بود، جبرئيل بر آدم فرود آمد و پرسيد:
ـ چرا گریه می کنی ای آدم؟
ـ چگونه می توانم گريه نکنم در حاليکه خداوند مرا از جوارش بيرون رانده و در دنيا فرود آورده است.
ـ ای آدم به درگاه خدا توبه کن و به سوی او بازگرد.
ـ چگونه توبه کنم؟
جبرئيل در روز هشتم ذيحجه آدم را به منی برد، آدم شب را در آنجا ماند. و صبح با جبرئيل به صحرای عرفات رفت، جبرئيل هنگام خروج از مکه، احرام بستن را به او ياد داد و به او لبيک گفتن را آموخت و چون بعد از ظهر روز عرفه فرا رسيد تلبيه را قطع کرد و به دستور جبرئيل غسل کرد و پس از نماز عصر، آدم را به وقوف در عرفات واداشت و کلماتی را که از پروردگار دريافت کرده بود به وی تعليم داد، اين کلمات عبارت بودند از:
خداوندا با ستايشت تو را تسبيح می گويم سُبحانَکَ اللهُمَ وَ بِحمدِک
جز تو خدايی نيست لا الهَ الاّ اَنْتْ
کار بد کردم و بخود ظلم نمودم عَمِلْتُ سوء وَ ظَلَمْتُ نَفْسی
به گناه خود اعتراف می کنم وَ اِعْتَرِفْتُ بِذَنبی اِغْفرلی
تو مرا ببخش که تو بخشنده مهربانی اِنَّکَ اَنْتَ اَلغَفور الرّحيمْ
آدم (ع) تا هنگام غروب آفتاب همچنان دستش رو به آسمان بلند بود و با تضرع اشک می ريخت، وقتی که آفتاب غروب کرد همراه جبرئيل روانه مشعر شد، و شب را در آنجا گذراند. و صبحگاهان در مشعر بپاخاست و در آنجا نيز با کلماتی به دعا پرداخت و به درگاه خداوند توبه گذاشت.
اعمال شب و روز عرفه
شب نهم از شبهای متبرک و شب مناجات با قاضى الحاجات است و توبه در آن شب مقبول و دعا در آن مستجاب است. عبادت در اين شب، اجر صد و هفتاد سال عبادت را دارد.
براى شب عرفه چند عمل وارد شده است:
1- دعايی که با با اين عبارت آغاز ميشود، خوانده شود اَللّهُمَّ يا شاهِدَ کُلِّ نَجْوى وَ مَوْضِعَ کُلِّ شَکْوى وَ عالِمَ کُلِّ خَفِيَّةٍ وَ مُنْتَهى کُلِّ حاجَةٍ يا مُبْتَدِئاً که روايت شده هر کس آن را در شب عرفه يا در شبهاى جمعه بخواند خداوند او را بيامرزد.
2- [به نقل کفعمى ] تسبيحات عشر را که در اعمال روز عرفه آمده است را هزار مرتبه خوانده شود .
3- دعاء اللّهُمَّ مَنْ تَعَبَّاَ وَ تَهَيَّاَ را که در روز عرفه و شب و روز جمعه نيز وارد است، خوانده شود.
4- زيارت امام حسين عليه السلام .
اعمال روز عرفه
روز نهم روز عرفه و از اعياد عظيمه است اگرچه به اسم عيد ناميده نشده است . عرفه روزى است که حق تعالى بندگان خويش را به عبادت و طاعت خود فرا خوانده و سفره هاي جُود و احسان خود را براى ايشان گسترانيده و شيطان در اين روز خوار و حقيرتر و راندهتر و خشمناکترين اوقات خواهد داشت و روايت شده که حضرت امام زين العابدين عليه السلام در روز عرفه صدای سائلی را شنيد که از مردم تقاضای کمک مىنمود. امام به او فرمود: واى بر تو آيا در اين روز از غير خدا تقاضا مىکنى؟ حال آن که در اين روز اميد مىرود که بچههاى در شکم هم از فضل خدا بی نصيب نمانند و سعيد شوند.
براى اين روز اعمالی ذکر شده است:
1- غسل که مستحب است قبل از زوال انجام شود .
2- زيارت امام حسين عليه السلام ،
که از هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد بالاتر است و احاديث، در کثرت فضيلت زيارت آن حضرت در اين روز متواتر است و اگر کسى توفيق يابد که در اين روز در تحت قُبّه مقدّسه آن حضرت باشد ثوابش کمتر از کسى که در عرفات است نيست.
3- بعد از نماز عصر پيش از آن که مشغول به خواندن دعاهاى عرفه شود در زير آسمان دو رکعت نماز بجا آورد و نزد حق تعالى به گناهان خود اعتراف و اقرار کند تا به ثواب عرفات رستگار شود و گناهانش آمرزيده گردد. پس چون وقت زوال شد زير آسمان رَوَد و نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نيکو به عمل آورد و چون فارغ شود دو رکعت نماز اقامه کند. در رکعت اوّل بعد از حمد، توحيد و در دوم بعد از حمد، قُل يا اَيُّهَا الْکافِروُنَ خوانده شود. و بعد از آن چهار رکعت نماز گزارد که در هر رکعت بعد از حمد، توحيد پنجاه مرتبه بخواند. که اين نماز، همان نماز حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام است .
4- شيخ کفعمى در مصباح فرموده مستحب است روزه روز عرفه براى کسى که ضعف پيدا نکند و مانع دعا خواندن او نشود.
5- مستحب است غسل پيش از زوال و زيارت امام حسين عليه السلام در روز و شب عرفه.
6- تسبيحات حضرت رسول صَلَّى اللهِ عَلِيهِ وَ آله در روز عرفه
7- سوره توحيد صد مرتبه و آية الکرسى صد مرتبه و صلوات بر محمّد و آل محمّد صد مرتبه خوانده شود و دعای ذيل خوانده شود:
لااِلهَاِلا اللّهُ وَحْدَهُ لا شَريکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ يُحْيى وَ يُميتُ
معبودى جز خدا نيست يگانه اى که شريک ندارد پادشاهى خاص او است و از آن او است حمد زنده کند و بميراند
وَيُميتُ وَيُحْيى وَهُوَ حَىُّ لا يَموُتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَلى کُلِّشَىْءٍ َقديرٌ
و بميراند و زنده کند و او است زنده اى که نميرد هرچه خير است بدست او است و او بر هر چيز توانا است.
ده مرتبه اَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الْحَىُّ الْقَيُّومُ وَ اَتوُبُ اِلَيْهِ
آمرزش خواهم از خدايى که معبود بحقى جز او نيست که زنده و پاينده است و بسويش توبه کنم
ده مرتبه يا اَللّهُ ده مرتبه يا رَحْمنُ ده مرتبه يا رَحيمُ ده مرتبه يا بَديعَ
اى خدا * اى بخشاينده * اى مهربان * اى پديدآرنده
السَّمواتِ وَالاْرْضِ يا ذَاالْجَلالِ وَالاِْکْرامِ ده مرتبه يا حَىُّ يا قَيُّومُ ده
آسمانها و زمين اى صاحب جلالت و بزرگوارى * اى زنده و اى پاينده*
مرتبه يا حَنّانُ يا مَنّانُ ده مرتبه يا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ ده مرتبه امينَ ده مرتبه
اى پرعطا اى پرنعمت * اى که معبودى جز تو نيست * اجابت کن *
8- ذکر صلوات از حضرت صادق عليه السلام
9- دعای ام داود خوانده شود .
10- اين تسبيح را که ثواب آن بسيار است گفته شود:
سُبْحانَ اللّهِ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ بَعْدَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ مَعَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ
منزه باد خدا پيش از هر کس و منزه باد خدا پس از هرکس و منزه باد خدا با هرکس و منزه باد
اللّهِ يَبْقى رَبُّنا ويَفْنى کُلُّ اءَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبيحاً يَفْضُلُ تَسْبيحَ
خدا که باقى ماند پروردگار ما و فانى شود هرکس و منزه باد خدا تنزيهى که فزونى گيرد بر تسبيح
الْمُسَبِّحينَ فَضْلاً کَثيراً قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبيحاً يَفْضُلُ
تسبيح گويان فزونى بسيارى پيش از هرکس و منزه باد خدا تنزيهى که فزونى گيرد بر
تَسْبيحَ الْمُسَبِّحينَ فَضْلاً کَثيراً بَعْدَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبيحاً
تسبيح تسبيح گويان فزونى بسيارى پس از هرکس و منزه باد خدا تنزيهى که
يَفْضُلُ تَسْبيحَ الْمُسَبِّحينَ فَضْلاً کَثيراً مَعَ کُلِّ اَحَدٍ وَ سُبْحانَ اللّهِ تَسْبيحاً يَفْضُلُ تَسْبيحَ الْمُسَبِّحِينَ
فزونى گيرد بر تسبيح تسبيح گويان فزونى بسيار با هر کس ، و منزه باد خدا تنزيهى که فزونى گيرد بر تسبيح تسبيح گويان
فَضْلاً کَثيراً لِرَبِّنَا الْباقى وَيَفْنى کُلُّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبيحاً لا يُحْصى وَلا يُدْرى وَلا يُنْسى وَلا
برترى بسيارى براى پروردگار ما که باقى ماند و جز او فانى شودهر کس و منزه باد خدا تنزيهى که به شماره در نيايد و دانسته نشود و فراموش نگردد و
يَبْلى وَلا يَفْنى وَلَيْسَ لَهُ مُنْتَهى وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبيحاً يَدوُمُ
کهنه نشود و فنا نپذيرد و انتهايى برايش نباشد و منزه باد خدا تنزيهى که دوام داشته باشد
بِدَوامِهِ وَيَبْقى بِبَقآئِهِ فى سِنِى الْعالَمينَ وَشُهوُرِ الدُّهوُرِ وَاَيّامِ
به دوام او و باقى ماند به بقاى او در طول سالهاى اين جهان و ساير جهانيان و ماههاى اين روزگار و هر روزگار و روزهاى
الدُّنْيا وَساعاتِ اللَّيْلِ وَالنَّهارِ وَسُبْحانَ اللّهِ اَبَدَ الاَْبَدِ وَمَعَ الاَْبَدِ مِمّا
دنيا و ساعات شب و روز و منزه باد خدا تا جاويدان است جاويد و همراه با جاويد بدانسان که
لا يُحْصيهِ الْعَدَدُ وَلا يُفْنيهِ الاَْمَدُ وَلا يَقْطَعُهُ الاَْبَدُ و َتَبارَکَ اللّهُ
شماره اش نتوان کرد و زمان و مدت آنرا به فنا نکشاند و قطعش نکند ((هرگز)) و بزرگ است خدا
اَحْسَنُ الْخالِقينَ پس بگو: وَالْحَمْدُ لِلّهِ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ وَالْحَمْدُ لِلّهِ بَعْدَ کُلِّ
بهترين آفريدگان * و ستايش خاص خدا است پيش از هرکس و ستايش از آن او است پس از هر
اَحَدٍ تا آخر دعا لکن بجاى هر سُبْحانَاللّهِ الْحَمْدُلِلّهِ بگو و چون به اَحْسَنُ
کس * منزه است خدا و ستايش خاص خداست * بهترين
الْخالِقينَ رسيدى بگو: لا اِلهَ اِلا اللّهُ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ تا به آخر بجاى سُبْحانَ اللّهِ
آفريدگان * معبودى نيست جز خدا پيش از هرکس * منزه است خدا
لا اِلهَ اِلا اللّهُ مى گوئى و بعد از آن بگو: وَاللّهُ اَکْبَرُ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ تا به آخر که بجاى
جز او خدايى نيست * و خدا بزرگتر است از توصيف پيش از هر کس *
سُبْحانَ اللّهِ اَللّهُ اَکْبَرُ مى گوئى پس مى خوانى دعاى : اَللّهُمَّ مَنْ تَعَبَّاءَ وَتَهَيَّاءَ را که
منزه است خدا و خدا بزرگتر است از توصيف
11- دعای امام حسين عليه السلام در روز عرفه خوانده شود.
12- در آخر روز عرفه اين دعا خوانده شود :
يا رَبِّ اِنَّ ذُنُوبى لا تَضُرُّکَ وَاِنَّ مَغْفِرَتَکَ لى لا تَنْقُصُکَ فَاَعْطِنى ما لا
پروردگارا همانا گناهان من زيانى به تو نزند و محققاً آمرزش تو از من نقصانى به تو نرساند پس عطا کن به من
يَنْقُصُکَ وَاغْفِرْ لى ما لايَضُرُّکَ و ايضا بخوان : اَللّهُمَّ لا تَحْرِمْنى خَيْرَ ما
آنچه را نقصانت نرساند و بيامرز برايم آنچه را زيانت نزند * خدايا محرومم مکن از آن خيرى که
عِنْدَکَ لِشَرِّ ما عِنْدى فَاِنْ اَنْتَ لَمْ تَرْحَمْنى بِتَعَبى وَ نَصَبى فَلا
نزد تو است بخاطر آن شرى که در پيش من است پس اگر تو به رنج و خستگيم رحم نمى کنى پس
تَحْرِمْنى اَجْرَ الْمُصابِ عَلى مُصيبَتِهِ
محرومم مدار از پاداش مصيبت ديده اى بر مصيبتش .
13- دعای مشلول خوانده شود.
منبع:
مفاتيح الجنان
