اهمّيت / فضيلت :
رسول خدا صلّی الله عليه و آله و سلّم فرمودند : سُمِّی شَوَّالاً لأِنَّ فِيهِ شَالَت ذُنُوبُ المُؤمِنِينَ أی اِرتَفَعَت ؛ شوّال را از اين جهت شوّال ناميدند که در آن ماه، گناهان مؤمنان مرتفع و برداشته می شود ( المراقبات . ص 362 ) . بدان که وقت ظهور آثار اعمال ماه رمضان و اعطای پاداش آن، روز عيد فطر است ( المراقبات . ص 334 ) . امام سجّاد عليه السّلام به اولاد خود می فرمود : لَيلَهُ القَدرِ لَيسَ دَونَ لَيلَهَ القَدر ؛ شب (عيد) فطر کمتر از شب قدر نيست ( المراقبات . ص 334 ) .
...............................................................................
آداب و اعمال :
شب اوّل : شب اوّل، شب عيد فطر است و از جمله ليالى شريفه است و در فضيلت و ثواب عبادت و احياى آن احاديث بسيار وارد شده و روايت شده است که آن شب کمتر از شب قدر نيست . 1- غسل : در وقتى که آفتاب غروب کرد، غسل کند .‏ 2- احياء : آن شب به نماز و دعا و استغفار و سؤال از حق تعالى و بيتوته در مسجد احياء نمايد . 3- تکبير : در عقب نماز مغرب و عشاء و نماز صبح و عقب نماز عيد بخواند : اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ* وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهُ الْحَمْدُ الْحَمْدُ لِلَّهِ* عَلَى مَا هَدَانَا وَ لَهُ الشُّکْرُ عَلَى مَا أَوْلَانَا . 4- دعا : چون نماز مغرب و نافله ی آن را خواند، دست ها را به سوى آسمان بلند کند و بگويد : يَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ يَا ذَا الْجُودِ يَا مُصْطَفِيَ مُحَمَّدٍ وَ نَاصِرَهُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَحْصَيْتَهُ وَ هُوَ عِنْدَکَ فِی کِتابٍ مُبِينٍ؛ پس به سجده برود و صد مرتبه در سجده بگويد: أَتُوبُ إِلَى اللَّهِ‏ ، پس هر حاجت که دارد از حق تعالى بخواهد که إن شاء الله تعالى بر آورده خواهد شد . در روايت است که : بعد از نماز مغرب به سجده رود و بگويد : يَا ذَا الْحَوْلِ يَا ذَا الطَّوْلِ يَا مُصْطَفِياً مُحَمَّداً وَ نَاصِرَهُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَ نَسِيتُهُ أَنَا وَ هُوَ عِنْدَکَ فِی کِتابٍ مُبِينٍ ؛ پس صد مرتبه بگو : ‏أَتُوبُ إِلَى اللَّهِ‏ . 5- زيارت : امام حسين عليه السّلام را زيارت کند. که فضيلت بسيار دارد و زيارت مخصوصه ی اين شب در باب زيارات آمده است . 6- ذکر : ده مرتبه اين ذکر را بگويد : (( يا دآئِمَ الفَضلِ عَلَی البَرِيهِ يا بَاسِطَ اليدَينِ بِالعَطِيهِ يا صَاحِبَ المَوَاهِبِ السَّنِيهِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ خَيرِ الوَرَی سَجِيهً وَاغفِلَنَا يا ذَاالعُلَی فِی هَذِهِ العَشِيهِ )) . 7- نماز : چهارده رکعت نماز گزارد و بخواند در هر رکعتى حمد و آيه الکرسی و سه مرتبه قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ تا براى او به هر رکعتى ثواب عبادت چهل سال و عبادت هر که روزه گرفته و نماز خوانده در آن ماه‏، باشد . 10- غسل : در آخِر شب غسل کند ‏و در جاى نماز خود بنشيند تا طلوع فجر (مفاتيح الجنان . فصل چهارم . در اعمال ماه شوّال ) .
.............................................................................................
روز اوّل : روز عيد فطر است.
آداب و اعمال روز عيد فطر :
1-تکبير : بعد از نماز صبح و نماز عيد اين تکبيرات را بخوانى : اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ* وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهُ الْحَمْدُ الْحَمْدُ لِلَّهِ* عَلَى مَا هَدَانَا وَ لَهُ الشُّکْرُ عَلَى مَا أَوْلَانَا . 2- دعا : بعد از نماز صبح اين دعا را بخوانى : اللَّهُمَّ إِنِّی تَوَجَّهْتُ إِلَيْکَ بِمُحَمَّدٍ إِمَامِي‏ ... . 3- زکات فطره : زکات فطره را کنار بگذارد يعنی از مال خود بيرون کند . الف : به ازای هر نفر، يک صاع ( حدود سه کيلو و نيم )، پيش از نماز عيد به تفصيلى که در کتب فقهيُه است . ب : زکات فطره، واجب مؤکّد است و شرط قبولى روزه ی ماه رمضان و سبب حفظ تا سال ديگر است . ج : حق تعالى آن را مقدّم بر نماز ذکر فرموده در اين آيه شريفه : قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى ( سوره اعلی . آيه 14 ) . ‏4- غسل و دعای آن : بهتر آن است که اگر ممکن شود از نهر غسل کند‏ و وقت آن بعد از طلوع فجر است تا زمان به جا آوردن نماز عيد. در جزء روايتى است که غسل را در زير سقفى بکند و چون خواستى غسل کنى بگو : اللَّهُمَّ إِيمَاناً بِکَ وَ تَصْدِيقاً بِکِتَابِکَ وَ اتِّبَاعَ سُنَّةِ نَبِيِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏ پس‏ بسم الله‏ بگو و غسل کن و چون از غسل فارغ شدى بگو : اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ کَفَّارَةً لِذُنُوبِی وَ طَهِّرْ دِينِی اللَّهُمَّ أَذْهِبْ عَنِّی الدَّنَسَ‏ . 5- لباس نيکو و بوی خوش : پوشيدن جامه نيکو و به کار بردن بوى خوش‏ و رفتن به صحرا درغير مکّه براى نماز خواندن در زيرآسمان‏ . 6- افطار : پيش از نماز عيد در اوّل روز افطار کند و بهتر آن است که به خرما يا به شيرينى باشد و شيخ مفيد رحمه الله فرموده : مستحب است تناول کردن مقدار کمى از تربت سيّد الشّهداء عليه السّلام که شفا است از براى هر دردى .‏ 7- مهيا شدن برای نماز عيد : چون براى رفتن به نماز عيد مهيّا شدى بيرون نروى مگر بعد از طلوع آفتاب و آن که بخوانى دعايى را که سيّد در اقبال از ابو حمزه ثمالى روايت کرده از حضرت امام محمّد باقر عليه السّلام که فرمود : در عيد فطر و قربان و جمعه وقتى که مهيّا شدى به جهت بيرون رفتن برای نماز، اين دعا را بخوان : اللَّهُمَّ مَنْ تَهَيَّأَ فِی هَذَا الْيَوْمِ أَوْ تَعَبَّأَ ... . 8- نماز عيد فطر : و آن دو رکعت است در رکعت اوّل حمد و سوره اعلى را بخواند و بعد از قرائت‏ پنج تکبير بگويد و بعد از هر تکبير اين قنوت را بخواند : اللَّهُمَّ [أَنْتَ أَهْلُ‏] أَهْلَ الْکِبْرِيَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ أَهْلَ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ أَهْلَ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ أَهْلَ التَّقْوَى وَ الْمَغْفِرَةِ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ هَذَا الْيَوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِينَ عِيداً وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهِ عَلَيْهِ وَ آلِهِ ذُخْراً وَ شَرَفاً وَ مَزِيداً أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُدْخِلَنِی فِی کُلِّ خَيْرٍ أَدْخَلْتَ فِيهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُخْرِجَنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَيْرَ مَا سَأَلَکَ مِنْهُ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ وَ أَعُوذُ بِکَ فِيهِ مِمَّا اسْتَعَاذَ مِنْهُ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ {الْمُخْلِصُونَ‏} پس تکبير ششم بگويد و به رکوع رود و بعد از رکوع و سجود برخيزد به رکعت دوم و بعد از حمد، سوره والشّمس را بخواند پس چهار تکبير بگويد و بعد از هر تکبيرى آن قنوت را بخواند و چون فارغ شد تکبير پنجم گويد و به رکوع رود پس نماز را تمام کند و بعد از سلام تسبيح حضرت زهرا عليها السّلام را بفرستد. مستحب است که نماز عيد در زير آسمان و بر روى زمين بدون فرش و بوريا واقع شود و آنکه برگردد از مصلّى از غير آن راهى که رفته بود و از براى برادران دينى خود به قبولى اعمال‏ دعا کند . 9- دعای صحيفه سجّاديه : شايد بهترين دعاهای وارده، دعاى چهل و ششم صحيفه کامله سجّاديه باشد . 10- زيارت : امام حسين عليه السّلام را زيارت کند . 11- خواندن دعای ندبه : سزاوار است اين دعا در روزهای عيد فطر و عيد قربان و عيد غدير و عيد (روز) جمعه خوانده شود . بعد از اتمام دعا به سجده رود و .... (مفاتيح الجنان . فصل چهارم . در اعمال ماه شوّال ) .
...............................................................................................
اهمّيت زکات فطره : 1- دادن فطره برای آنچه از زکات مال ناقص بوده است، باعث جبران و کامل شدن زکات مال می شود. 2- باعث تمام و کامل شدن روزه می شود. 3- به منزله ی صلوات بر پيغمبر صلّی الله عليه و آله و سلّم در نماز است.
مطالبی پيرامون زکات فطره : * زکات فطره و مقدّم داشتن آن بر نماز عيد فطر در قرآن هم تأکيد شده است : قَد اَفلَحَ مَن تَزَکَّی وَ ذَکَرَ اسمَ رَبِّهِ فَصَلَّی ( سوره اعلی . آيه 14 ) . 1- جنس : بهتر آن است که از قوت غالب خود بدهد (يعنی غذايی که بيشتر می خورد و از بهترين آنها ) و می تواند عين آن غذا يا قيمت آن را بدهد. 2- مقدار : يک صاع است ؛ يک صاع حدود 3 کيلو و نيم (5/3) است. 3- وقت : واجب است که از غروب آفتاب شب عيد، فطره را از مال خود خارج کرده و کنار بگذارد. و واجب بودن آن تا پيش از بيرون رفتن برای نماز عيد ادامه دارد و ... . 4- مصرف : أ- به کسی که نيازمند باشد بايد داده شود. اَحوَط (احتياط واجب) آن است که به فقير غير هاشمي(غير سيد)بدهد اگر دهنده خود سيدنباشد. ب- اَحوَط آن است که از شهری که در آن هست آن را به خارج آن شهر ندهد ( المراقبات . ص 334 - 341 ) .
چون خواستی برای نماز عيد فطر بيرون روی ... بر تو لازم است که از مصيبتی که از غيبت امام زمان تو عليه السّلام برتو وارد شده است، غافل نباشی ؛ زيرا نماز عيد، حقّ خاصّ امام صاحب عصمت عليه السّلام و از مقامات معروفه ی اوست ( المراقبات . ص 349 ) .
روز بيست و پنجم : شهادت حضرت امام جعفر صادق عليه السّلام است. * روايت شده که چون هنگام شهادت امام جعفر صادق عليه السّلام فرا رسيد، چشم های خود را گشودند و فرمودند : خويشان مرا جمع کنيد. چون همه جمع شدند، به سوی ايشان نظر کرد و فرمود : شِفاعت ما به کسی که نماز را سبک بشمرد و اعتنا به شأن او ننمايد، نمی رسد (مفاتيح الجنان . فصل چهارم . در اعمال ماه شوّال ) .
...............................................................................
کتاب شريف (( مفاتيح الجنان )) تأليف محدّث بزرگ حاج شيخ عبّاس قمی رحمه الله می باشد. * اندکی از کلمات و عبارات کتاب مفاتيح الجنان در مورد اين ماه با ادبيات روان تری نوشته شده است و با متن اصلی کتاب تفاوت ناچيزی دارد.
کتاب شريف (( المراقبات )) تأليف عارف کامل ميرزا جواد آقا ملکی تبريزی رحمه الله می باشد.
وقايع :
1 شوّال ؛ روز مبارک عيد
25 شوّال سال 148 ه.ق ؛ شهادت حضرت امام جعفر صادق عليه السّلام در سنّ 65 سالگي