با روزه و امساک ميتوان بيماريها را بهبود بخشيد و معالجه کرد البته در صورتی که با اعتدال و ميانه روی مقرون باشد و در هنگام سحر و افطار در خوردن و آشاميدن افراط نشود.بررسی فوايد بهداشتی و طبی روزه در اين مختصر نميگنجد، آنانکه به توضيح بيشتر علاقمندند ميتوانند به کتابهايی که در اين زمينه تأليف شده است مراجعه نمايند. بايد توجه داشت، بر خلاف تصور کوتاه انديشان، روزه هيچگونه ضرری برای افراد سالم مکلف ندارد و اگر کسی بيمار باشد و نتواند روزه بگيرد و با اين کار بيمار تر شود و يا روزه باعث گردد که بيماريش ادامه يابد کار حرامی مرتکب شده و روزه اش نزد خدا پذيرفته نيست، بيماری که روزه برای او ضرر دارد نبايد روزه بگيرد و فقط لازم است در روزهای ديگر قضای آن را بجا آورد و جبران کند.

 افراد سالم بايد بدانند که روزه نه تنها زيانی برايشان ندارد بلکه چنان که گفتيم، موجب تندرستی و صحت مزاج است و بگفته برخی شکم پرستان که خود روزه نميگيرند و ديگران را نيز از روزه باز ميدارند و تلقين ميکنند که روزه موجب زخم معده ميشود، نبايد اعتنا کرد، اينگونه دروغها تنها بهانه افراد سست عنصری است که که اسير شکم خويشند و از عزم و اراده انسانی در آنان خبری نيست. « روزه باعث استراحت معده است و در حال روزه اسيد معده بجای غذا به وسيله صفرا خنثی ميشود و زخم ايجاد نميگردد»

اکثريت غريب به اتفاق مسلمانان متدين ماه مبارک رمضان را روزه ميدارند و به هيچ وجه شکايتی از اين بيماری ندارند و نسبت بيماری زخم معده روزه داران بيشتر از ديگران نيست همانطور که گفتيم فوايد جسمی و بهداشتی روزه اگرچه چشمگير و غير قابل انکار است ولی مهمترين فوايد روزه اثرات بهداشتی آن نيست، متأسفانه برخی در بررسی فوايد روزه تنها به همين اثرات بهداشتی آن بسنده کرده اند، درحاليکه فوايد برتر روزه به جنبه های معنوی آن مربوط ميشود، فوايد جسمی روزه با اثرات معنوی آن در سازندگی تربيت و تزکيه انسان قابل مقايسه نيست، اگر چه همان فوايد طبی هم گواهی است بر اصالت اسلام عزيز، چرا که اين آيين فطری و آسمانی چهارده قرن پيش با ژرف بينی و احاطه ای که جز از خدای متعال نميتواند بود در محيط جاهليت عرب دستوراتی برای انسانها وضع کرده است که دانش پزشکی انسان متمدن عصر ما با پيشرفت خود روز به روز بر گوشه هايی از حکمت آن پی ميبرد.

برگرفته شده از سيت صدا وسيما

روز اول ماه مسجد النبى(ص) دچار آتش سوزى شد

روز اول ماه رمضان بنا به نقل «سمهودى مورخ عامه‏» در سال 654 هجرى، مسجد النبى (صلى الله عليه و آله) و حجرات مقدسه آن دچار آتش سوزى شد، و به قدرى شعله‏هاى آتش دامنه دار شد، که سقف و ديوارها را فرا گرفته و فرو ريخت اين زمان مصادف با حکومت معتصم عباسى بود، وى دستور داد، بنيان مسجد را دوباره به پاى داشتند. ⁽¹⁾

ولايتعهدى امام رضا(ع) در اول ماه رمضان

ايضا از وقايع روز اول ماه رمضان «بنا به نقل شيخ مفيد در مسار الشيعه‏» روز بيعت‏به ولايتعهدى حضرت رضا عليه السلام است، و اين عمل از طرف مامون عباسى فقط يک نقشه سياسى براى فرو نشاندن انقلابات داخلى مخصوصا جلوگيرى از خروج و قيام شيعيان ايران (که در اوائل خلافت مامون گرداننده خلافت او بودند) انجام گرفت. و ديگر ترس قيام اولاد على (عليه السلام) از جمله عوامل ولايتعهدى حضرت رضا (عليه السلام) از طرف مؤمون به شمار مى‏آيد. ⁽²⁾

غزوه تبوک يا فاضحه در روز سوم ماه رمضان

غزوه تبوک يا فاضحه از جنگهاى حساس بين مسلمانان و روميان که در سال نهم هجرى بر پا شد و به صلح انجاميد نيز در روز سوم ماه مبارک رمضان واقع گشت، و علت ايجاد اين جنگ چنين بود که جاسوسان، به دربار امپراطوى روم (هراقليوس) (هرقل) گزارش دادند، که پيامبر اسلام از دار دنيا رفت، امپراطور شوراى نظمی تشکيل داد، و تممی حاضران موقع را مناسب بسيج لشکر روم عليه حجاز ديدند و به سرپرستى مردى به نام يوحنا، يا (باغباد)، به سوى حجاز رهسپار، و در تبوک (محلى ميان حجاز و شام) با سپاه اسلام تلاقى کردند، و سپاه اسلام در تبوک کناره چشمه آبى تمرکز يافتند، و اينکه چرا اين جنگ را فاضحه مى‏نامند بدان علت است که منافقان از حضور در جنگ تخلف ورزيدند، و رسوا شدند، و اين جنگ را «ذوالعسره‏» نامند زيرا که مسلمانان از نظر آذوقه و مرکب و مهمات بسيار در عسرت و سختى بسر بردند. ⁽³⁾

وفات حضرت ابوطالب(ع) در روز هفتم

روز هفتم ماه رمضان بنا به نقل شيخ مفيد قدس سره سال دهم بعثت‏حضرت ابوطالب عم و يار با وفاى پيامبر (صلى الله عليه و آله) وفات يافت.

همان مرد بزرگوارى که در تمام نشيب و فرازهاى دوران رسالت و قبل از رسالت‏برادر زاده عزيزش را يارى کرد و شر قريش را از او بازداشت و قلب نازنين پيامبر (صلى الله عليه و آله) را در تبليغات و رسالت الهى خوشحال و مسرور نمود، و با کلماتى نظير: «اذهب يابن اخى فقل ما احببت فوالله لا اسلمک لشى‏ء ابدا» اى پسر برادرم برو و هر چه دوست مى‏دارى بگو (با مشرکين و قريش) به خدا سوگند تو را در هيچ پيش آمدى وا نمی ‏گذارم، (نوازش می ‏نمود) و از او پشتيبانى می ‏کرد.

کفه ايمان ابوطالب از کفه ايمان همه خلق سنگين تر است

آرى به اين بزرگوار تهمت‏بى ايمانى مى‏زنند، حضرت باقر (عليه السلام) فرمود: اگر ايمان ابى طالب را در يک کفه ترازو بگذارند و ايمان اين خلق را در کفه ديگر، ايمان او سنگين تر است. ⁽⁴⁾ آرى ابوطالب چهل و دو سال، در نهايت وفا و صميميت و فداکارى به کفالت و حمايت پيامبر (صلى الله عليه و آله) پرداخت، که او مانند پدرى مهربان و همسرش فاطمه بنت اسد همچون مادرى او را خدمت و حفاظت و پرستارى نمودند. و مرگ ابوطالب پيامبر (صلى الله عليه و آله) را به شدت متاثر ساخت، چرا که حضرت يگانه حمی و پناه گاه خود را بعد از خدا از دست داد، که دشمن پس از او بر پيامبر (صلى الله عليه و آله) جرى و گستاخ گشتند. و مدفن آن حضرت در مکه قبرستان ابوطالب که به نام آنجناب ناميده شده قرار گرفت، «تغمده الله ببحبوحات جنانه‏» ⁽⁵⁾

وفات حضرت خديجه دهم ماه رمضان سال دهم بعثت

در ماه مبارک رمضان سال دهم بعثت‏خديجه بانوى فداکار و همسر بى نهايت مهربان حضرت رسول (صلى الله عليه و آله) در روز دهم به سن شصت و پنج‏سالگى از دنيا رفت، و پيامبر (صلى الله عليه و آله) او را با دست مبارک خويش در حجون مکه (قبرستان ابوطالب) به خاک سپرد، و حزن در گذشت او پيامبر (صلى الله عليه و اله) را بسيار محزون ساخت که پيامبر (صلى الله عليه و آله) سال در گذشت‏حضرت خديجه را «عام الحزن‏» سال اندوه نام نهاده، بلى خديجه همسر بى‏همتاى پيامبر (صلى الله عليه و آله) بانوئى که از ثروت او اسلام رونق يافت و پشت پيامبر (صلى الله عليه و آله) راست‏شد، بايد سال در گذشتش را «عام الحزن‏» نام نهاد و مصيب پيامبر (صلى الله عليه و اله) شدت گرفت، زيرا که پيامبر (صلى الله عليه و اله) مادر شايسته دخترش زهراى مرضيه را از دست داده و يارى همچون خديجه را هرگز به دست نخواهد آورد. ⁽⁶⁾

به خدا سوگند بهتر از خديجه را خدا به من عوض نداده

عايشه گفت پيامبر (صلى الله عليه و آله) از خانه بيرون نمى‏رفت مگر آنکه خديجه سلام الله عليها را ياد مى‏کرد، و بر او به خوبى و نيکى مدح و ثنا مى‏نمود، روزى از روزها غيرت مرا فرا گرفت، گفتم: او پيره زنى بيش نبود، و خدا بهتر از او به شما عوض داده است، پيامبر (صلى الله عليه و آله) غضبناک شد، به طورى که موى جلوى سرش از غضب تکان مى‏خورد سپس فرمود: نه به خدا قسم بهتر از او را خدا به من عوض نداده، او به من ايمان آورد هنگمی که مردم کافر بودند، و تصديق کرد مرا، هنگمی که مردم مرا تکذيب مى‏کردند و در اموال خود با من مواسات کرد، وقتى مردم مرا محروم ساختند، و از او فرزندانى خدا روزى من کرد که از زنان ديگر محروم فرمود، «يعنى خدا فاطمه را از او به من عنايت فرمود» ⁽⁷⁾

دوازدهم رمضان حديث مواخاة و عقد برادرى در اسلام

در دوازدهم رمضان، پيامبر (صلى الله عليه و آله) بين اصحاب عقد برادرى خواند، و بين خود و على (عليه السلام) نيز برادرى قرار داد، و با اين عقد اخوت، برادرى و مساوات و برابرى را در اسلام بنيان گذاشت اهل جهان را يک عائله و افراد بشر را عضو يک خانواده شمرد، و براى هميشه نژاد پرستى و امتيازات مادى و قبيلگى و رنگ و پوست را از ساحت مقدس اسلام پاک نموده وا اسف از استعمار فرهنگى و سياسى دنياى استکبار که مانع از اجراى اين اصل در روى زمين است.

«ان هذه امتکم امة واحدة و انا ربکم فاعبدون‏» ⁽⁸⁾ اين آئين شما آئين يگانه‏اى است «مشترک همه اديان من است‏» و من پروردگار شمايم، پس مرا بندگى کنيد».

«قل يا ايها الناس انى رسول الله اليکم جميعا» ⁽⁹⁾ بگو: اى مردم من فرستاده خدا به سوى همه شما هستم، ولى اين بينات و براهين ساطعات براى يهود و نصارى آن روز همچنين براى صهيونيست و امپرياليست اين زمان خوش آيند نبوده و نيست، چون آنان با اين مساواتها و برابريها نمى‏توانند تفوق و برترى خود را بر جهان مستضعفين محکم سازند و جلو استحمارشان از خلق، گرفته مى‏شود!!.

ولادت امام مجتبى سبط اکبر(ع) در روز پانزدهم

پانزدهم ماه رمضان (بنا به نقل شيخ مفيد و شيخ بهائى در توضيح المقاصد) روز ولادت موفور السعادت حضرت سبط اکبر، امام حسن مجتبى (عليه السلام) است، و اين در سال سوم هجرت واقع شده است، وقتى مژده ولادت اين نور پاک را به پيامبر(صلى الله عليه و آله) دادند، امواج سرور و شادمانى دل مبارک حضرت را فرا گرفت و مشتاقانه و با شتاب به خانه دخترش و محبوبه‏اش سيده زنان عالم رفت، فرمود: «يا اسماء هاتينى ابنى‏»، پسرم را به من بده اسماء نوزاد مبارک را به جد بزرگوارش داد، رسول خدا (صلى الله عليه و آله) در گوش راستش اذان، و در گوش چپش اقامه فرمود: (که نخستين صدائى که گوش نوزاد با او آشنا شد، صداق حق جدش خاتم الانبياء (صلى الله عليه و آله) بود، صداى توحيد، صداى تکبير، صداى تهليل، و صداى تصديق به نبوت پيامبر( صلى الله عليه و آله) جد گرامش. که خداى توفيق اين سنت‏سنيه را به امتش و به شيعيان حضرت مجتبى (عليه السلام) در مورد نوزادان عنايت فرمايد. پيامبر (صلى الله عليه و آله) فرمود: «يا على هل سميت الوليد المبارک؟» آيا اين نوزاد مبارک را نام گذارده‏اى؟ عرض کرد: «ما کنت لا سبقک يا رسول الله؟» بر شما سبقت نمى‏گيرم، هنوز لحظاتى نگذشته بود که بشير وحى جبرئيل نازل شد، و فرمان خدا را به پيامبر (صلى الله عليه و آله) رسانيد، يا رسول الله «سميه حسنا» او را حسن نام گذار، پيامبر (صلى الله عليه و آله) شخصا براى حسن (عليه السلام) عقيقه کرد، و بسم الله گفت و دعا کرد.

وقوع غزوه بدر در 17 يا 19 ماه رمضان

در هفدهم يا نوزدهم ماه مبارک رمضان سال دوم هجرت، غزوه بدر واقع شد، ⁽¹⁰⁾ اين غزوه، نخستين مقابله سپاه اسلام با کفر، و نبرد اهل توحيد با اهل شرک بود، در اين غزوه مشرکان از جنبه ساز و برگ و اسلحه و مهمات بر مسلمانان برترى داشتند، و نفرات و افراد آنها تقريبا سه برابر سپاه اسلام بود.

فتح مکه بيستم ماه رمضان

فتح مکه در سال هشتم هجرى و بيستم ماه رمضان‏«انا فتحنا لک فتحا مبينا» ⁽¹¹⁾ براستى ما براى تو پيروزى روشن و آشکارى ايجاد و مقرر نموديم ، طبق نقل کتابهاى ⁽¹²⁾ معتبر فتح مکه در بيستم ماه مبارک رمضان سال هشتم هجرت اتفاق افتاد.

تا سال هشتم هجرت با فتوحات پى در پى و پيروزيهائى که نصيب اسلام شد شهر مکه، مرکز شبه جزيره و معبد همگان، و مسجد الحرام، و کعبه معظمه و قبله اسلام و مسلمين،همچنان در تصرف بت پرستان و مشرکان باقيمانده و بت پرستى و فساد و انحطاط اخلاقى و استثمار و استعباد انسانها در آنجا رائج‏بود، و سيصد و صت‏بت‏بر کعبه نصب بود که مورد پرستش بت پرستان و قريش قرار مى‏گرفت، که وقتى مکه را پيامبر (صلى الله عليه و آله) فتح کرد و در کنار خانه خدا پياده شد، و بى امان به شکستن بتها پرداخت، بزرگ بتها، «هبل‏» بود که پيامبر (صلى الله عليه و آله) با چوبى به آنها اشاره مى‏کرد، يا گوشه کمان در چشم آنها مى‏خلانيد، و اين آيه را مى‏خواند، «قل جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان زهوقا» ⁽¹³⁾ پيامبر) بگو که حق آمد و باطل نابود شد که هر آينه باطل نابود شدنى است، رسول خدا (صلى الله عليه و آله) از على (عليه السلام) مشتى سنگريزه گرفت و بر آنها زد، و آيه «قل جاء الحق ...» را قرائت نمود همه بتها برو افتادند سپس همه را از مسجد بيرون بردند و شکستند.

پاى على(ع) بر دوش پيامبر (ص) جهت ‏شکستن بتها

براى انداختن چند بت ‏بزرگ از فراز ديوار کعبه، به فرمان پيغمبر (صلى الله عليه و آله) امير المؤمنين على (عليه السلام) پا بر کتف مبارک پيامبر (صلى الله عليه و آله) گذاشت و بتها را بزير افکند، و با پيامبر (صلى الله عليه و آله) با اين وضع شکوهمند و افتخار آميز همکارى کرد.

شهادت حضرت امير المؤمنين(ع) در بيست و يکم ماه رمضان

يکى از حوادث بزرگ ماه رمضان شهادت مولاى متقيان على (عليه السلام) است، او از ياران با وفاى پيامبر (صلى الله عليه و آله) و وصى و وزير و ابن عم و داماد آن حضرت بوده که پيامبر (صلى الله عليه و آله) در حق پسر عمش فرمود: «ان هذا اخى و وصيى و وزيرى و خليفتى فيکم فاسمعوا له و اطيعوا»، همانا على (عليه السلام) برادر و وصى و وزير و خليفه من است در ميان شما از او بشنويد و او را اطاعت کنيد. ⁽¹⁴⁾

مطلب جالب و قابل تذکر اين است که آن حضرت مساله شهادت خويش را خبر اد، صاحب کشف الغمه از کرامات حضرت على (عليه السلام) نقل مى‏نمايد: وقتى حضرت از قتال خوارج نهروان به کوفه برگشت، در ماه مبارک رمضان داخل مسجد شد، پس از دو رکعت نماز به منبر تشريف برد، خطبه بسيار زيبائى قرائت فرمود: «فخطب خطبة حسناء» آنگاه رو به فرزندش حضرت مجتبى (عليه السلام) کرد، فرمود يا ابا محمد چقدر از ماه رمضان رفته؟ عرض کرد سيزده روز يا امير المؤمنين، سپس از امام حسين (عليه السلام) پرسيد يا ابا عبد الله چقدر از اين ماه مانده، عرض کرد هفده روز يا امير المؤمنين، آنگاه امام (عليه السلام) دست مبارک خويش را به محاسن شريف خويش گذاشت که در آن حال سفيد بود فرمود: اين محاسنم به خونم خضاب خواهد شد، سپس اين بيت را در مورد قاتلش فرمود:

اريد حياته و يريد قتلى خليلى من عذيرى من مراد ⁽¹⁵⁾

من خواستار حيات و زندگى او هستم و او قصد جانم مى‏کند، کسى که مورد علاقه من بود و او ابن ملجم مرادى است.

«ثم قال: هذا و الله قاتلى‏»، سپس اشاره به او فرمود: اين قاتلم مى‏باشد، گفتند يا امير المؤمنين آيا او را نمى‏کشى، فرمود: او که هنوز با من کارى نکرده است . ⁽¹⁶⁾

عبدالرحمان بن ملجم مرادى لعنة الله عليه وقتى اين کلمات را شنيد سخت ترسيد و خاموش نشست تا آن حضرت از منبر فرود آمد، پس آن ملعون برخاست‏به عجله در برابر آن حضرت بايستاد و عرض کرد يا امير المؤمنين من حاضرم و در خدمت‏شما هستم، اين دست راست و چپ من است که در مقابل شما است، قطع کن دستهايم را و يا من را به قتل برسان، امام فرمود: چگونه تو را بکشم و حال آنکه جرمی از تو بر من واقع نشده است و اگر هم بدانم تو قاتل من هستى تو را نخواهم کشت، لکن بگو آيا از جهودانى زنى حاضنه داشتى؟ و روزى از روزها به تو خطاب کرد: «اى برادر کشنده شتر ثمود؟» عرض کرد چنين بود يا امير المؤمنين، حضرت ديگر سخن نگفت. ⁽¹⁷⁾

فتح اندلس توسط طارق بن زياد

در رمضان سنه 92 فتح اندلس به دست مسلمين به رهبرى طارق بن زياد صورت گرفت و خداوند او را بر «ملک لذريق‏» در کنار نهر (لکة) به پيروزى رسانيد. ⁽¹⁸⁾

مسلمانان عرب و بربرهاى شمال آفريقا در سال 92 هجرى تحت فرماندهى سردار نمی طارق بن زياد که خود از قوم سلحشور بربر و يکى از افسران لايق موسى بن نضير فرمانرواى آفريقا بود با 12 هزار سپاهى از تنگه ميان مراکش، و اسپانيا، (که امروز به نام اين سردار نمی جبل الطارق ناميده شده) گذشت، و در اندک زمانى سراسر اسپانيا که شامل کشور پرتقال کنونى هم بود فتح کرد، دکتر گوستاولوبون مى‏نويسد: اين فتح با نهايت‏سرعت انجام گرفت، تمام شهرهاى بزرگ دروازه‏ها را به روى اين سپاه گشودند، و مانند قرطبه، مالقه، غرناطه، طليطله، و شهرهايى ديگر بدون مزاحمت فتح شد و به تصرف مسلمين در آمد و در طليطله که پايتخت مسيحيان بود، بيست و پنج تاج از سلاطين «گت‏» به دست مسلمانان افتاد. ⁽¹⁹⁾

روز قدس روز مقابله مستضعفين عليه مستکبرين آخرين جمعه ماه رمضان

يکى از وقايع تاريخى که بسيار حائز اهميت است در اوائل پيروزى انقلاب اسلمی ايران که به دست زعيم و رهبر کبير مسلمين جهان حضرت امام خمينى ره دائر شده، «روز جهانى قدس است‏» که از روز جمعه آخر ماه مبارک رمضان 1399 قمرى (1358 شمسى) شروع و مقرر گشت هر ساله در چنين روزى تمام مسلمين جهان راهپيمايى کنند.

اينک قسمتى از پيام امام خمينى قدس سره به مناسبت روز جهانى قدس از نظر خوانندگان گرمی مى‏گذرد: روز قدس، جهانى است، و روزى نيست که فقط اختصاص به قدس داشته باشد. روز مقابله مستضعفين با مستکبرين است، روز مقابله ملتهائى است که در زير فشار ظلم آمريکا و غير آمريکا بودند، روزى است که بايد مستضعفين مجهز بشوند، در مقابل مستکبرين، و دماغ مستکبرين را به خاک بمالند، روزى است که بين منافقين و متعهدين امتياز خواهد شد، متعهدين امروز را روز قدس مى‏دانند و عمل مى‏کنند به آنچه که بايد بکنند، و منافقين و آنهائى که با ابرقدرتها در زير پرده آشنائى دارند، و با اسرائيل دوستى دارند در اين روز بى تفاوت نيستند، و يا ملتها را نمى‏گذارند که تظاهرات کنند.

روز قدس، روزى است که بايد سرنوشت ملتهاى مستضعف معلوم شود بايد ملتهاى مستضعف در مقابل مستکبرين اعلان وجود بکنند، بايد همانطور که ايران قيام کرد، و دماغ مستکبرين را به خاک ماليد، و خواهد ماليد، تمام ملتها قيام کنند، و اين جرثومه‏هاى فساد را به زباله‏دانها بريزند.

روز قدس، روزى است که بايد همت کنند و همت کنيم که قدس را نجات بدهيم، روز قدس روزى است، که بايد به اين روشنفکرانى، که در زير پرده با آمريکا و عمال آمريکا روابط دارند هشدار داد، هشدار به اينکه اگر از فضولى دست‏بر ندارند سرکوب خواهند شد.

روز قدس فقط روز فلسطين نيست، روز اسلام است، و روز حکومت اسلمی است. ⁽²⁰⁾

سخنرانى امام خمينى ره در روز قدس با محتواى و ابعاد وسيعى که دارد، اهم نکاتش بر تجمع و اتحاد مسلمين براى سرکوبى دشمنان اسلام تکيه شده، و اگر مسلمانان نيرومند جهان يد واحده شوند و اختلاف عقيده و اختلاف مذهب را کنار بگذارند، و براى دفاع از حريم اسلام، و قرآن، و کعبه، که مشترک بين همه اقشار مسلمين عالم است‏بکوشند، هرگز اجازه تجاوز کفار و منافقين را به حريم اسلام و مقدسات آن نخواهند داد، تا جائى که چند ميليون صهيونيست قبله اول مسلمين (بيت المقدس) را اشغال نموده، و در بين مسلمين تفرقه و جدائى بيندازند، و اينها هستند که شيعه را از سنى، و سنى را از شيعه جدا مى‏نمايند، وحدت مسلمين را به هم مى‏زنند، تا کمر مسلمين را بشکنند، و از تفرقه آنان بهره‏هاى خود را ببرند.

پی ‏نوشت‏ها:

1- الوقايع و الحوادث، ص 13

2- از همين کتاب و کتاب رمضان در تاريخ ص 11.

3- الوقايع و الحوادث ص 19 جهت اطلاع بيشتر از غائله جنگ تبوک به آدرس نامبرده مراجعه فرمائيد.

4- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، نقل از رمضان در تاريخ، ص 48.

5- رمضان در تاريخ نوشته آيت الله صافى، ص 57.

6- اسد الغابه، مسار الشيعه، مفيد - نقل از رمضان در تاريخ.

7- اسد الغابه مسار الشيعه مفيد - نقل از رمضان در تاريخ.

8- سوره انبياء آيه 92

9- سوره اعراف، آيه 157.

10-توضيح المقاصد، ص 16 - مسار الشيعه، ص 29 - نقل از رمضان در تاريخ.

11-سوره فتح، آيه 1.

12- مسار الشيعه، ص 30 و توضيح المقاصد، ص 7.

13-سوره اسرى، آيه 18.

14- رمضان در تاريخ، ص 254.

15 و 16- کشف الغمه، ص 414.

17- وقايع الايام خيابانى تبريزى، ص 555- سپس اين شعر را انشاء کرد، و خطاب به نفس خويش و چنين فرمود:

اشدد حيازيمک للموت فان الموت لا قيکا و لا تجزع عن الموت اذا حل بناديکا

اى على: کمر همتت را براى مرگ محکم ببند، زيرا بالاخره مرگ به ملاقات تو خواهد آمد، و اظهار عجز مکن از مرگ، آن هنگام که به سراغ تو آمد و تو را در بر گرفت.

18- ارکان الاسلام، ص 18.

19- تاريخ فتوحات اسلمی در اروپا، پيشگفتار.

20- سخنرانى امام خمينى قدس سره در روز جهانى قدس، سنه 1358 تفصيل اين سخنرانى در کتاب رهنمودهاى امام، ص 96 موجود است.

روزه، درمان بيماريهاى روح و جسم ص 176 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

                                                                                              ماه وصال

                                                               تغذیه در ماه مبارک رمضان