نشست علمی آسیب شناسی خانه های تاریخی گیلان، پنج شنبه ۲۰ مهر، با هدف معرفی و شناساندن خانه های تاریخی گیلان به عنوان دستاوردهای فرهنگی و تاریخی استان و نیز اقدامات پژوهشی در مورد جنبه های گوناگون این خانه ها، به همت پژوهشکده­ ی گیلان­شناسی دانشگاه گیلان و با همکاری اداره­ ی کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشکری استان، در تالار اجتماعات دکتر رحمدل پژوهشکده گیلان شناسی برگزار شد. در ابتدای نشست دکتر سید هاشم موسوی، عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلان و رئیس پژوهشکده­ ی گیلان شناسی، به عنوان اولین سخنران برنامه، با معرفی علم مردم شناسی، کارکرد خانه را  چیزی فراتر از محل بقا و زیست دانست  و  پیرامون مردم شناسی خانه های تاریخی گفت: از منظر مردم شناسی، خانه نوعی فرهنگ است که درک آن با در نظر گرفتن تمام وجوه نمادین، نهادین، مادی و زیباشناسانه­ ی خانه امکان­پذیر است، چرا که خانه از نظر مردم شناسی، محل نگهداری حافظه­ ی خانوادگی و همچنین مجموعه ای از ارزش ها و معانی است که هویت یک قوم یا ملت را تعریف می­کند و این مورد، موضوع مهمی است که مردم شناسان در پژوهش های خود به آن توجه دارند. این استاد دانشگاه، در ادامه با طرح این سؤال که چرا در طول تاریخ خانه دار شدن تا این اندازه برای انسان مهم بوده است؟ گفت: آن چیزی که خانه­ ی انسان را از لانه ­ی حیوانات و دیگر جانوران متمایز می­کند، آن است که خانه­ ی آدمی محصول اراده و آگاهی انسان­ها و تأمین کننده­ ی نیاز معنوی و تکاملی آن­هاست. حرمت انسان و بهره مندی از حریم خصوصی خانه سبب شده است تا مردم شناسان از خانه به عنوان «حریم فرهنگی» یاد کنند. دکتر مژگان خاکپور، عضو هیأت علمی دانشکده­ ی معماری و هنر دانشگاه گیلان در ادامه، ضمن اشاره به اهمیت معماری در بازشناسی خود از دیگری گفت: معماری مهم­ترین بخش فرهنگ یک جامعه است و باید نگاهی فراتر از واژه­ ی معماری بدان داشت. کالبد فیزیکی به خودی خود شکل نمی­ گیرد، مگر این­که نیازهای انسان را شکل داده و پرورش دهد. بنابراین شناخت عقبه ­ی معماری کمک می­کند پاسخ صحیحی برای معماری در آینده متناسب با نیازهای انسان داشته باشیم. وی شکل گیری رشت و چگونگی گسترش آن را در میان دو حکومت محلی کیاییان و آل اسحاق را برشمرد و گفت: بندر پیربازار، ایران را به اروپا وصل می­کرد و شکل گیری و توسعه­ ی بازار و مرکز تجاری رشت، شرق به غرب بود. خاکپور با پرداختن به اهمیت جغرافیای سیاسی شهر رشت و کنش های اقتصادی شکل گرفته در این شهر، تاکید کرد از دیرباز رشت، به عنوان محلی برای انتقال مال التجاره و واسط ایران و اروپا عمل می نموده است. محلات و خانه های تاریخی و مهم رشت نیز در همین مسیر ساخته شده بودند. بنابراین اگر بخواهیم به دنبال هویت جمعی و حافظه ­ی تاریخی خود بگردیم، باید در همین منطقه آن را جستجو کنیم. خاکپور همچنین به استفاده از مصالح پایدار در معماری بومی شهری اشاره کرده و یادآور شد: طبقه­ ی تجار که تمکن مالی داشت، از مصالح محکم و پایدار استفاده نمود و به همین دلیل نمونه­ ی این خانه ها امروزه موجود است؛ ولی خانه های طبقه ی فرودست به  استفاده از مصالح ناپایدار و تجزیه پذیر از میان رفته و ما اکنون نمی توانیم در مورد نوع معماری آن مطالعه نماییم. دکتر سید مهدی میرصالحی، کارشناس مسئول بناها و محوطه‌های تاریخی استان نیز، ضمن نمایش تصاویر و نمونه­ هایی از تخریب بناها و خانه­ های تاریخی در گیلان، محور سخنان خود را مسائل مربوط به چالش‌های ثبت و حفاظت از خانه­ های تاریخی قرار داد و گفت: مواردی چون تملک، داشتن مالک خصوصی، نبود بودجه­ ی کافی، متناسب نبودن نیازهای امروز با ساختار گذشته، ناهماهنگی بین سازمان­های مربوطه و فقدان هدف مشترک، کمبود گروه ­های مردم­ نهاد در جهت حفظ بناها، آموزش ناکافی، انتصاب مدیران غیرسازمانی و غیر متخصص در سازمان و… از مشکلات ثبت و نگهداری این دست خانه‌هاست. وی همچنین در بحث نقش عوامل طبیعی افزود: رطوبت بالای گیلان از یک سو و رشد گیاهان بر بدنه ی بناهای گیلان که عمدتا از مصالح سلولزی ساخته شده است، باعث ناپایداری و تخریب بنا می شود. به همین دلیل عمر بناهای میراثی گیلان از ۲۰۰سال تجاوز نمی کند. آخرین سخنران این نشست، دکتر روشن بابایی همتی، عضو هیأت علمی پژوهشکده­ ی گیلان­ شناسی، به نقش خانه های تاریخی در توسعه­ ی گردشگری پرداخت و گفت: هرچند ساخت و ساز در شهرها با سرعت بیشتری ادامه دارد ولی خصوصی بودن شهرداری های کشور و نیاز به ایجاد درآمد پایدار موجب می شود به خانه های تاریخی از جنبه درآمدزایی بیشتر توجه کنیم. وی همچنین افزود: گردشگری از دید یونسکو شامل گردشگری ساحلی، گردشگری فرهنگی و گردشگری خلاق است. او ضمن اشاره به سه رکن اساسی توسعه­ ی گردشگری یعنی مکان(خانه تاریخی)، انسان(گردشگر) و سرمایه‌گذاری (تجهیز جاذبه)، به اهداف و نقش خانه های تاریخی در توسعه­ ی گردشگری گیلان پرداخت و تأکید کرد: خانه های تاریخی می توانند یکی از پایه­ های مشارکت خلاق مردم در زمینه­ ی گردشگری را فراهم آورند؛ دکتر بابایی در ادامه به خانه­ های ثبت نشده ­ای در گیلان اشاره  نمود که  برای کاربری های خاص در نظر گرفته شده اند  که از آن میان می­ توان از خانه­ ی گیاه تازه به عنوان خانه­ ی هنرمندان، خانه­ ی دارابی به عنوان خانه ­ی معمار، خانه­ ی جلوه به عنوان خانه ­ی خبرنگار و خانه­ ی نوه دختری ناصرالدین شاه به عنوان کافه رادیو،  نام برد و پیشنهاد کرد که در راستای ارتقای صنعت گردشگری گیلان می توان به  ساخت خانه های مینیاتوری از خانه های قدیمی و نیز طراحی سامانه­ ی ثبت بناهای ارزشمند، مانند استان تهران همت گمارد. احمد رمضانپور، عضو شورای شهر رشت،  پیرامون حفظ بناهای تاریخی و توسعه­ ی گردشگری رشت گفت: در شورای پنجم در دوره­­ ی  چهارساله­ ی پیش رو، مبحث بناهای تاریخی، بسیار حائز اهمیت و توجه است؛ با پیگیری‌هایی که کمیسیون فرهنگی شورا انجام داده، در تلاش هستیم تا با سامان‌دهی این بخش، بتوانیم رشت را تبدیل به شهر مقصد برای گردشگران  نموده و صنعت گردشگری استان را هم بیش از پیش رونق دهیم و این امر مستلزم نگهداری و نوسازی خانه­ های تاریخی این استان است. مهندس روبرت واهانیان،  گیلان شناس و پیشکسوت معماری نیز، پیرامون حفظ اماکن تاریخی و مذهبی گفت: یکی از مواردی که ما به راحتی از کنارش می­گذریم،  بحث نوسازی بناها و اماکن مذهبی، تاریخی است. متاسفانه در بسیاری از نوسازی بقعه های مذهبی، میراث فرهنگی مذهبی نیز از بین می­رود. اغلب در این بناها، اشیاء و تزئیناتی زیبا موجود است که می توان با انتقال آن­ها  به موزه، این اشیای تاریخی را، از گزند آسیب حفظ  نمود. وی یکی از تزیینات بقعه های گیلان را ضریح های چوبی نفیس خواند و افزود: این ضریح های چوبی که به زیبایی تزیین می شدند، بیانگر هنر صنعتگران ما بودند، متاسفانه در این نوسازی ها نابود و یا مفقود شده­ اند. واهانیان به نمونه­ ای از این صندوق های چوبی که در بقعه­ ی سلیمانداراب موجود است و در خاطرات ناصرالدین شاه  نیز توصیف شده است، اشاره نمود. از دیگر برنامه‌های این نشست می توان‌ به پخش گزیده­ ای از فیلم معرفی موزه­ ی میراث روستایی گیلان، ساخته­ ی محمدعلی اینانلو و امیر نیک­ کردار و برگزاری نمایشگاه معرفی خانه­ های روستایی، توسط موزه­ ی میراث روستایی گیلان، اشاره کرد.