خواستم که بگويم: فاطمه دختر خديجه بزرگ است. ديدم که فاطمه نيست.

خواستم که بگويم: فاطمه دختر محمد (ص) است. ديدم که فاطمه نيست.

خواستم که بگويم: فاطمه همسر علــی است. ديــــدم که فاطمه نيست.

خواستم که بگويم: فاطمه مادر حسنيــن است. ديدم که فاطمه نيست.

خواستم که بگويم: فاطمه مادر زينب است. باز ديدم که فاطمه نيست.

نه اينها همه است و اين هــمه فاطمه نيست؛ فاطمه، فاطمه است.

29 خرداد سالروز درگذشت دکتر علی شريعتی است. به همين مناسبت هر ساله به پاس خدمات ارزنده او به نسل جوان اين کشور آثار و انديشه های او همچون استاد شهيد مرتضی مطهری مورد نقد و بازخوانی مستمر قرار می گيرد. بی شک او و استاد مطهری دو انديشمند و دو متفکر تأثيرگذار در جامعه ايرانی بوده و هستند که انديشه های آنان مقدمات نظری انقلاب اسلامی ايران را فراهم کرد. مجموعه آثار شريعتی که تاکنون بالغ بر 37 اثر رسيده است شامل آثار مختلفی چون، تاريخ، دين، جامعه شناسي، سياست، عرفان، هنر و ... است. در اين ميان او اهتمام ويژه ای به معرفی الگوهای خاص دينی دارد. شخصيتهايی چون ابوذر، علي(ع)، حسين(ع)، اقبال لاهوری و... کسانی هستند که در تاريخ اندیشه او به تدريج مشاهده می شوند. از منظر او معرفی الگوهای بزرگ در واقع نشان دادن توانمنديها و بستر مساعد تمدنی است که توانسته است آنان را در خود پرورش دهد. او می گويد:

 « اين يک افتخار بزرگی است که هنوز عليرغم همه علل و عوامل سياسی و استعماری و ارتجاعی و مادی که مانع رشد و پيشرفت شخصيتها و نبوغ ها در جامعه اسلامی هست، اسلام چون گذشته، قدرت سازندگی انسان و پرورش دهندگی نبوغ را در خود حفظ کرده.» (مقدمه « ما و اقبال » / ص 11)

زندگينامه

دکتر علی شريعتی در سال 1312 در روستای مزينان از حوالی شهرستان سبزوار متولد شد. اجداد او همه از عالمان دين بوده اند.... پدر پدر بزرگ علي، ملاقربانعلي، معروف به آخوند حکيم، مردی فيلسوف و فقيه بود که در مدارس قديم بخارا و مشهد و سبزوار تحصيل کرده و از شاگردان برگزيده حکيم اسرار (حاج ملاهادی سبزواري) محسوب می شد. پدرش استاد محمد تقی شريعتی (موسس کانون حقايق اسلامی که هدف آن «تجديد حيات اسلام و مسلمين» بود) و مادرش زهرا امينی زنی روستايی متواضع و حساس بود. علی حساسيتهای لطيف انسانی و اقتدار روحی و صلاحيت عقيده اش را از مادرش به وديعه گرفته بود. علی به سال 1319 در سن هفت سالگی در دبستان ابن يمين، ثبت نام می کند، اما به دليل بحرانی شدن اوضاع کشور ـ تبعيد رضا شاه و اشغال کشور توسط متفقين ـ  خانواده اش را به ده می فرستد و پس از برقراری آرامش نسبی در مشهد علی و خانواده اش به مشهد باز می گردند. پس از اتمام تحصيلات مقدماتی در 16 سالگی سيکل اول دبيرستان (کلاس نهم نظام قديم) را به پايان رساند و وارد دانشسرای مقدماتی شد. در سال 31، اولين بازداشت علی که در واقع نخستين رويارويی مستقيم وی با حکومت و طرفداری همه جانبه او از حکومت ملی بود، واقع  شد. در همين زمان يعنی 1331 وی که در سال آخر دانشسرا بود به پيشنهاد پدرش شروع به ترجمه کتاب ابوذر (نوشته عبدالحميد جوده السحار) می کند. در اواسط سال 1331 تحصيلات علی در دانشسرا تمام شد و پس از مدتی شروع به تدريس در مدرسه کاتب پور احمدآباد کرد. و همزمان به فعاليتهای سياسيش ادامه داد. کتاب «مکتب واسطه» نيز در همين دوره نوشته شده است. در سال 1334 پس از تاسيس دانشکده علوم و ادبيات انسانی مشهد وارد آن دانشکده شد. در دانشکده مسئول انجمن ادبی دانشجويان بود در همين سالهاست که آثاری از اخوان ثالث مانند کتاب ارغنون (1330) و کتاب زمستان (1335) و آخر شاهنامه (1328) به چاپ رسيد و او را سخت تحت تاثير قرار داد. در اين زمان فعاليتهای سياسی ـ اجتماعی شريعتی در نهضت (جمعيتی که پس از کودتای 28 مرداد توسط جمعی از مليون خراسان ايجاد شده که علی شريعتی يکی از اعضا آن جمعيت بود). آشنايی او با خانم پوران شريعت رضوی در دانشکده ادبيات منجر به ازدواج آن دو در سال 1337 می گردد. و پس از چند ماه زندگی مشترک به علت موافقت با بورسيه تحصيلی او در اوايل خرداد ماه 1338 برای ادامه تحصيل راهی فرانسه می شود. در طول دوران نحصيل در اروپا علاوه بر نهضت آزاديبخش الجزاير با ديگر نهضتهای ملی افريقا و آسيا، آشنايی پيدا کرد و به دنبال افشای شهادت پاتريس لومومبا در 1961 تظاهرات وسيعی از سوی سياهپوستان در مقابل سفارت بلژيک در پاريس سازمان يافته بود که منجر به حمله پليس و دستگيری عده زيادی از جمله دکتر علی شريعتی شد. دولت فرانسه که با بررسی وضع سياسی او، تصميم به اخراج وی گرفت اما با حمايت قاضی سوسياليست دادگاه، مجبور می شود اجرای حکم را معوق گذارد. وی در سال 1963 با درجه دکتری يونيورسيته فارغ التحصيل شد و پس از مدتی او به همراه خانواده و سه فرزندش به ايران بازگشت و در مرز بازرگان توسط مأموران ساواک دستگير شد.

پس از بازگشت از اروپا

پس از پنج سال تحصيل و آموختن و فعاليت سياسي، در اروپا، بازگشت به فضای راکد و بسته جامعه ايران و آن هم تدريس در دبيرستان بسيار رنج آور بود، سال بعد (وي) پس از قبولی در امتحان به عنوان کارشناس کتب درسی به تهران منتقل می شود و با آقايان برقعی و باهنر و دکتر بهشتی که از مسئولين بررسی کتب دينی بودند، همکاری می کند. ترجمه کتاب «سلمان پاک» اثر پروفسور لوئی ماسينيون حاصل تلاش او در اين دوره است. از سال 1345 او به استاديار رشته تاريخ در دانشکده مشهد استخدام می شود. موضوعات اساسی تدرس او را می توان به چند بخش تقسيم کرد: تاريخ ايران، تاريخ و تمدن اسلامی و تاريخ تمدنهای غير اسلامی. از همان آغاز روش تدريس، برخوردش با مقررات متداول در دانشکده و رفتارش با دانشجويان، او را از ديگر استادان متمايز می کرد. چاپ کتاب اسلام شناسی و موفقيت درسهای دکتر علی شريعتی در دانشکده مشهد و ايراد سخنرانيهای او در حسينيه ارشاد در تهران موجب شد که دانشکده های ديگر ايران از او تقاضای سخنرانی کنند اين سخنرانيها از نيمه دوم سال 1347 آغاز شد. مجموعه اين فعاليتها مسئولين دانشگاه را بر آن داشت که  ارتباط او با دانشجويان را قطع کنند و به کلاسهای وی که در واقع به جلسات سياسی ـ فرهنگی بيشتر شباهت داشت، خاتمه دهند. در پی اين کشمکشها و دستور شفاهی ساواک به دانشگاه مشهد کلاسهای درس او، از مهرماه 1350، رسماً تعطيل شد. از اواخر آبان ماه 51 بخاطر سخنرانی های ضد رژيم، زندگی مخفی وی آغاز شد و پس از چند ماه زندگی مخفی درمهرماه سال 1352 خود را به ساواک معرفی کرد که تا 18 ماه او را در سلول انفرادی زندانی کردند؛ که نهايتاً در اواخر اسفند ماه سال 53 او از زندان آزاد می شود و بدين ترتيب مهمترين فصل زندگی اجتماعی و سياسی وی خاتمه می يابد. در اين دوران که مجبور به خانه نشينی بود؛ فرصت يافت تا به فرزندانش توجه بيشتری کند. در سال 55، با فرستادن پسرش (احسان) به خارج از کشور فرصت يافت تا مقدمات برنامه هجرت خود را فراهم کند. دکتر شريعتی نهايتا در روز 26 ارديبهشت سال 1356 از ايران، به مقصد بلژيک هجرت کرد و پس از اقامتی سه روزه در بروکسل عازم انگلستان شد و در منزل يکی از بستگان نزديک همسر خود اقامت گزيد و پس از گذشت يک ماه در 29 خرداد همان سال به نحو مشکوک درگذشت و با مشورت استاد محمد تقی شريعتی و کمک دوستان و ياران او از جمله شهيد دکتر چمران و امام موسی صدر در جوار حرم مطهر حضرت زينب (س) در سوريه به خاک سپرده شد.