روابط عمومی دانشگاه گیلان روز وقف را به تمامی واقفین و بطور خاص به واقفین دانشگاه گیلان تبریک عرض می نماید.

تأثير نهاد وقف به عنوان يک سنت ماندگار و به جای مانده از پيامبر گرامی اسلام (ص) در پيشرفت های علمی ، فرهنگی ، اجتماعی و حتی سياسی در جهان اسلام بر کسی پوشيده و پنهان نيست .

مسلمانان با آگاهی از ثمرات ماندگار وقف و بر اساس انگيزه های خير خواهانه ، آثار ماندگار و صالحات و باقياتی از خود به يادگار گذاردند که نتايج آن امروزه بر هيچ کس پوشيده نيست ، زيرا وجود هزاران مرکز علمی ، آموزشی ، معنوی شاهد و گواه آشکاری براين مدعاست.

ممکن است اين سوال پيش آيد که چرا بايد آدمی با تمام رنج و زحمتی که برای بدست آوردن مال واموال مستقبل می گردد، پس از سالها تلاش خود را از نگهداری آن محروم کرده و آن را وقف کند؟

پاسخ اين سوال در فطرت و سرشت انسان نهفته است ، زيرا آدمی ميل به ماندن و بقا دارد ، انسان دوست دارد هميشه زنده باشد، از نيستی و نبودن گريزان است؛تا رنج و درد کوچکی قسمتی از وجودش را می گيرد سراسيمه به پزشک مراجعه می کند تا عارضه ای متوجه او نشود ، ميل به خلود و جاودانگی ريشه در روح و روان آدمی دارد.

انسان می خواهد حتی پس از مرگ و اجابت دعوت حق زنده باشد ونام او ماندگار باشد . به همين منظور چون هستی را نمی بيند بنابراين پادر ورطه ايثار و انفاق و از خود گذشتگی می نهد .

آدمی با وقف بخشی از اموال خود ضمن کسب رضای الهی و پيروی از سنت و سيره پيامبر گرامی اسلام (ص) و اهل بيت معصومين (ع) نام نيکوی خود را جاودانه می سازد و امروز شاهديم کسانی که صدها سال است در خاک آرميده اند ، از ثمرات وجود موقوفات آنها ، بخش عظيمی از جامعه بهره مند هستند، توگويی هنوز زنده اند وخوان انفاق آنان تا ابد گسترده است ، امروزه نام واقفين بر تارک موقوفات کشور می درخشد واين درحالی است که حتی نامی از فرزندان ، نوه و نتيجه هايشان وجود ندارد.

ثمرات وقف بر هيچکس پوشيده نيست و چه کسی بيشتر از اين ثمرات بهره مند است به جز واقف آن .

بسياری بودند که حال و اموال بيشماری داشتند که نصيب وراث آنها شد و امروز حتی نام و نشانی از آنها در بين خانواده هايشان نيست .

پس وقف می کنيم تا رضايت الهی را نصيب شويم .

وقف می کنيم تا پای خود را جای پای اوليا ء الهی بگذاريم .

وقف می کنيم که تازمانی که ثمرات و اثرات وقفمان آشکار است زنده باشيم و زنده بمانيم .

سنت وقف از مصاديق بارز احسان و خيرخواهی است که انسان در نتيجه تعاليم انبيای الهی آن را از گذشته های بسيار دور تاريخ به وجود آورده و در صحنه حيات انسانی به صورت پديده ای اجتماعی برای همه نسل ها به وديعت نهاده است .

وقف از حسنات موکد دينی و در زمره اعمال صالح باقيه است و از نظر اخلاقی ، بارزترين تجلی روحيه تعاون اجتماعی است .

وقف تأسيسی اجتماعی است که از وارستگی و آزادگی و علو طبع واقف خود حکايت می کند و به عمل خير واقف ، مهر ابديت و جاودانگی می زند .

وقف عملی است باقی و صالح ، و انفاقی است عاری از منت ، و احسانی است خالی از اذيت و به دور از تحقير ديگران ، و صدقه ای است دائمی ، مستمر بدون ريا و وامی است بدون اضطراب از بازپرداخت آن و تعديل ثروتی است با رضا و رغبت ، بدون اکراه و اجبار و در طلب رضايت خداوند متعال .

وقف از کنز اموال و تکاثر و بروز اختلاف فاحش طبقاتی به نحو موثر جلوگيری می کند .

خدمات وقف در جهان اسلام به ويژه در توسعه علم و دانش و ايجاد و احيای مراکز علمی و آموزشی به قدری واضح و روشن است که بسياری از مورخان و محققان به نقش موقوفات در توسعه علم و دانش اشاره نموده اند به عنوان نمونه ، نظر دانشمند و مورخ معروف ابن خلدون ذکر می شود : « نمی دانم خداوند چه عنايتی به شرق داشته ، ولی گمان می کنم رواج بازار دانش و پيوستگی رشد تعليم در تمام زمينه های دانش و ديگر صنايع ضروری در سرزمين شرق ، به سبب فراوانی عمران و آبادانی و ترقی حضارت ( تمدن و شهرنشينی ) و کمک کردن به طالبان دانش از راه وظايف و مقرری هايی است که از اوقاف برای آنان معين می شود و در نتيجه با توسعه يافتن اوقاف ، موجبات رفاه طالبان علم فراهم می آيد . »

وقف به عنوان يک منبع مستمر مالی مراکز علمی بوده است و همواره پشتيبانی ، مردمی داشته و اوامر و حکام زمان نقش زيادی در ايجاد آنها نداشته اند و اگر تاريخ موقوفات و صدقات جاريه تا کنون به صورت دقيق بررسی گردد ، معلوم خواهد شد که وقف چه تأثيرات فرهنگی و بهداشتی و تأمينی در جامعه اسلامی داشته است و چه عالمان و دانشمندان بزرگی از رهگذر استفاده از منابع موقوفه به مقام های بلند علمی نايل آمده اند و همين دانشمندان چه خدماتی در پيشرفت فرهنگ و تمدن بشری انجام داده اند .

اصولاً موقوفات با عنايت به استمرار درآمد و بهره آنها ، از بهترين و بيشترين منابع مالی برای تعليم و تعلم در جامعه اسلامی بوده است و استمرار و پايداری تعليم در اسلام طی قرون طولانی و همچنين نظم و ترتيب فعاليت های علمی در مراکز آموزشی به اين منبع مالی بستگی تام و تمام داشته است .

از رهگذر موقوفات ثمرات فرهنگی و بهداشتی و حتی معيشتی بسيار زيادی در جوامع اسلامی نصيب جامعه گرديده است . مسلماً يکی از عوامل مهم رشد و شکوفايی تمدن اسلامی و نظام يافتن امر پژوهش و طلب دانش و حمايت از دانشمندان مراکز علمی : درالعلم ، دارالخزانه و بيت الحکمه بوده است که به وسيله موسسات بزرگ موقوفه ای که توسط واقفان خيرانديش به وجود آمده اند ، ايجاد شده تا نياز پژوهشگران مسلمان را برآورده ساخته که بتوانند فارغ از انديشه تأمين معاش به تحقيق و پژوهش و نگارش و ترجمه کتاب های قرون و اعصار پيش از خود پرداخته ، با سفر به دورترين نقاط عالم در طلب علم به ديدار علما و فرزانگان ديگر اقطار عالم نيز نايل آيند .

مدارس ، کتابخانه ها ، دارالشفاها و حتی رصدخانه های بسياری را در دنيای اسلام می توان برشمرد که کليه هزينه های ساختمان و اداره آنها از منابع موقوفه تأمين شود و در حقيقت وقف پشتوانه پايان ناپذيری بوده است که در هر شرايطی توانسته بدون نياز به کمک حکام و دولت ها اين گونه مراکز علمی را پابرجا نگاه داشته و امر تعليم و تعلم را آسان نمايد .

البته خدمات وقف و آثار و برکات آن ، فقط در حوزه علم و دانش خلاصه نمی شود . نقش وقف در توسعه عدالت اجتماعی و نشر و ترويج شعائر اسلامی و حتی گسترش مدنيت غير قابل انکار است . به شهادت تاريخ ، آنچه شالوده بسياری از تمدن های بشری و به ويژه تمدن های فرهنگی گرديده ، مجموعه اقدامات ، اصولی است که از نظر معانی و مفاهيم ، تداعی کننده وقف می باشد : ايثار ، گذشت ، انفاق و همدلی همه از اصولی هستند که در برهه ای از تاريخ ، موجبات پيروزی برخی از حکومت ها و دولت ها را در مقابل برخی از امپراطوری ها و حکومت های ديگر فراهم نموده اند ؛ همانند شکست حکومت ايران و روم در مقابل دولت و حکومت نوپای اسلام که با بهره گيری از اين اصول و مفاهيم توانست در مدت کوتاهی بر دنيای زور و زر آن زمان پيروز شود .

« نقل می کنند روزی که سپاه اسلام به دروازه های مکه نزديک شد ، عده ای نزد ابوسفيان آمدند و گزارش دادند : تمام درب ها و دروازه ها را به روی محمد (ص) و سپاهش بسته ايم . ابوسفيان پاسخ داد : محمد (ص) از درها وارد نمی شود ، بلکه از دل ها وارد می شود . »

اين اصول و ارزش ها ، از قرن دوم هجری موجب يکه تازی و طلايه داری مسلمين در علوم و فرهنگ جهانی شده ؛ به اين جهت بر همه عالمان دينی ، هنرمندان ، نويسندگان ، محققان و پژوهشگران است که با تعهد و دلسوزی آگاهانه در ترويج و گسترش اين مفاهيم و ارزش ها تلاش و کوشش نموده ، و مکتب اسلام و قوانين حيات بخش آن را از که از چهارده قرن گذشته با ارائه الگوها و ارزش های مبتنی بر فلسفه حيات بخش خود توانست به برتری خود تحقق بخشد به نسل جديد معرفی نمايند ؛ اسلامی که نه از طريق زور و حکومت داری و استبداد ، بلکه با ايجاد بهترين و پوياترين سيستم عدالت اجتماعی به وسيله خود مسلمانان و عدم تکيه بر بيت المال و خزانه دولت ، توانست بزرگ ترين مراکز علمی ، آموزشی ، بهداشتی ، درمانی و اجتماعی را از طريق وقف و انفاق ايجاد نموده و سايه سياه و شوم برتری و استيلای حکومت های غير اسلامی را بر مسلمانان در ده ها قرن کنار زده و مسلمين را آقا و سرور ساکنان ارض نمايد .

امروزه با توجه به رشد جمعيت ، کميابی منابع و گسترش رقابت در کليه عرصه های اجتماعی و بازارهای جهانی ، استفاده بهينه و کارآمد از منابع موجود وقفی و همچنين ايجاد منابع جديد با ظهور موقوفات جديد از اهميت به سزايی برخوردار است و اين امکان پذير نيست ، مگر وقف را شناخت و به ديگران نيز معرفی نمود . بديهی است اقدامات و تلاش های سازنده سازمان اوقاف و امور خيريه در اين مهم ، موثر واقع گرديده است ؛ هر چند هنوز بخش عظيمی از کار باقی مانده و بايد جامعه بيش از پيش به اين نکته واقف گردد که اين سنت شريف ، يعنی وقف و ايقاف که از يادگارهای ماندگار و ارزشمند پيامبر عظيم الشأن اسلام است ، توانسته ضمن رفع بسياری از نيازهای جامعه ، امکانات لازم را جهت بروز خلاقيت ها و تربيت نوابغ فراهم نمايد و وسيله ای است که انسان پس از مرگ نيز می تواند در امور خير و عام المنفعه شريک و سهيم باشد .

جامعه بايد بداند وقف اهرم های متعددی دارد که می تواند موجبات رفاه و آسايش و اعتلای آن را به ارمغان آورد ؛ زيرا وقف مشارکت آور است و مشارکت در امور اجتماعی به معنی قبول تعهد و مسئوليت است ؛ لذا مردم هر جامعه ناگزير از پذيرش آن هستند ؛ اين تعهد و مسئوليت می تواند در شکل کار و فعاليت معين و نامحدودی ظهور نمايد که يا جنبه اخلاقی و اجتماعی دارد و يا فرم اقتصادی و حقوقی به خود گرفته باشد .

آيا گسترش مشارکت های اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی که ضامن توسعه هر جامعه است ، جز در سايه وقف وانفاق صورت می پذيرد ؟

آيا وقف ، مانع از انباشت پول و سرمايه در جوامع نمی گردد و ضمن ايجاد خير و صلاح آن جامعه موجبات استفاده معنوی واقفان حتی پس از مرگ آنان نمی شود ؟و آيا ... ؟ آری ، اقدامات بی شماری لازم است تا جامعه و متمکنان به اين وادی سوق پيدا نمايند و اين امکان پذير نيست ، مگر با آگاه نمودن آنان و اين نيز محقق نمی شود ؛ مگر رسانه های جمعی به وظيفه خود در اين رابطه عمل نمايند . يک اصل مهم در اين زمينه آن است که زمامداران جامعه و به تبع آن حاکمان رسانه ای به درک و تشخيص مخاطبان خود عقيده داشته و احترام بگذارند .

سنت پسنديده وقف از گذشته‌‌های دور و در اقوام مختلف به شکل‌های گوناگون وجود داشته است، اما اسلام اين سنت کهن را هدفمند و قانونی کرده و پس از آن به شکل‌های گوناگون در کتاب‌های فقها به آن اشاره شده است. قانون مدنی ايران که برگرفته از منابع فقهی شيعه است مبحث دوم از فصل دوم خود را به موضوع وقف اختصاص داده و مواد 55 تا 91 اين قانون مربوط به اين موضوع است. وقف در در اصطلاح تجويد و قرائت قرآن عبارتست از ايستادن و توقف نمودن، در لغت به معنای نگه داشتن، حبس کردن، توقف و منحصر کردن به کار رفته، در اصطلاح فقهی به معنای حبس عين مال و قرار دادن منافع آن در راه خير، در فرهنگ اصطلاحات حقوق مدنی نيز وقف حبس عين و تسبيل ثمر بر حسب نيت واقف دانسته شده است .

وقف عقدی است که به موجب آن مالک قسمتی از اموال خود را در حبس قرار مي‌دهد و به اين شکل از نقل و انتقال مصون خواهد بود و منافع آن نيز در مسير مشخصی مصرف مي‌شود. مواردی که برای مصلحت عمومی مانند مسجد، مدارس، تعزيه، اطعام، دارو و درمان وقف مي‌شود را وقف عام و مواردی که برای شخص يا اشخاص معين و محصور وقف مي‌شود همچون وقف بر اولاد و خويشان را وقف خاص گويند.. وقف‌نامه، سند يا قباله وقف است که در آن نام ملک يا املاک و اسم موقوفه و محل و ويژگی رقبات و چگونگی مصارف آن و نام متولی و تعيين ترتيب متوليان بعد از متولی اول بيان شده باشد.

ستايش خداوند رحيمی را سزاست که

نعم بی منتهی و انعام عامش وقف است بر کافه موجودات